Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Το παιδικό τραύμα και την ενσυναίσθηση έχει ως θέμα το βιβλίο του Σταύρου Τάχου με τίτλο «Όνειρα Γλυκά» (εκδ. iWrite). Πρόκειται για μια εικονογραφημένη νουβέλα.
Ο ίδιος μιλώντας στο TyposThes εξήγησε πώς αποφάσισε να ασχοληθεί με αυτό το θέμα και πόσο τον επηρέασαν προσωπικά του βιώματα.
«Ήθελα να εκφράσω ό, τι ένιωθα μέσα από την Τέχνη και να γράψω μια ιστορία με έντονη αλληγορία: Μια ιστορία της οποίας το "κρυφό κείμενο" μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό από τους ενήλικες, να τους εμπνεύσει, να τους δώσει κουράγιο και ελπίδα, να τους συνδέει με το παιδί που ζει μέσα τους», σημείωσε.
Σχολίασε πως η σημερινή εποχή που μεγαλώνουν τα παιδιά είναι αρκετά διαφορετική από εκείνη στην οποία μεγάλωσαν όσοι γεννήθηκαν πριν το 1990 και πως πλέον υπάρχει μια μεγάλη έμφαση στην «αυτοπραγμάτωση μέσα από την επαγγελματική άνοδο, την καριέρα ή την έκθεση σε ένα ευρύτερο κοινό» και πολλές φορές ξεχνιούνται «κάποιες πρωταρχικές αξίες όπως το να παραμένεις καλός άνθρωπος μέσα στον καθημερινό σου αγώνα, να αναγνωρίζεις την αξία των άλλων και μέσα από αυτή την αναγνώριση να γίνεται ο κόσμος σου καλύτερος».
Συμπλήρωσε πως «Ζούμε δηλαδή σε μία εποχή όπου δρούμε εγωκεντρικά, μακριά από την έννοια της "κοινότητας", μια εποχή που έχει αγκαλιάσει την επιτυχία "με κάθε κόστος". Όλα αυτά καταγράφονται στην ψυχή των παιδιών, όσο καλοί γονείς/ κηδεμόνες/ εκπαιδευτικοί και αν είμαστε».
Με δεδομένο πως έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός στην ειδική αγωγή, απαντώντας σε ερώτησή μας ανέφερε πως «ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι ότι η εκπαίδευση δεν είναι συμπεριληπτική στο σύνολό της», ενώ μιλώντας για την ενασχόληση των παιδιών με την Τέχνη σημείωσε πως «μπορεί να τους διδάξει τη συνεργασία και την επικοινωνία, τη συγκρότηση ενός πλάνου και τη στοχοθέτηση προκειμένου να βγει ένα άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα».
-Τα όνειρα δεν είναι γλυκά για τον Γκάρυ. Πώς θα καταφέρει να νικήσει τα εμπόδια; Και πώς θα βοηθήσει το κορίτσι;
-Το πώς θα βοηθήσει το κορίτσι θα πρέπει να το κρατήσω μυστικό και να αφήσω τους αναγνώστες να το ανακαλύψουν. Το βέβαιο είναι ότι ο εφιάλτης που γεύτηκε ο Γκάρυ είναι η έκφραση του ψυχικού τραύματος του κοριτσιού.
Αυτό το τραύμα θα πρέπει να επουλωθεί, μέσα από το δρόμο της θεραπείας. Ο συγκεκριμένος δρόμος όμως έχει πολλά εμπόδια και παγίδες, καθώς οι περισσότεροι από εμάς - ακόμα και αν αποφασίσουμε να τον διαβούμε- στην πορεία εξαντλούμαστε, χάνουμε τον προσανατολισμό μας και καταφεύγουμε στην άρνηση.
Αν λοιπόν αρνηθούμε την ύπαρξη του τραύματος στην ψυχή μας, το πιο πιθανό είναι να προσπαθήσουμε να αναπληρώσουμε τα συναισθηματικά κενά μας με χρήμα, φιλοδοξίες και ψεύτικα προσωπεία. Συνεπώς για να τα καταφέρει ο Γκάρυ, πρέπει να είναι προσηλωμένος στο στόχο του και να μην αποκλίνει από το μονοπάτι της θεραπείας.
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο σας;
-Η ιδέα άρχισε να παίρνει μορφή στο μυαλό μου το 2020, μετά από 8 χρόνια διαταραχών ύπνου. Κάποια βράδια δεν κοιμόμουν καθόλου, ενώ τις περισσότερες φορές ξυπνούσα τρομαγμένος πολλές φορές μέσα στη νύχτα. Σαν το κορίτσι της ιστορίας, τα όνειρά μου είχαν γίνει εφιάλτες που έρχονταν κάθε φορά ολοένα και πιο δυνατοί και πιο βίαιοι.
Όταν έφτασα στο σημείο να φοβάμαι να πέσω για ύπνο, κυρίως γιατί με τρομοκρατούσε το τι όνειρα θα δω, άρχισα να ψάχνω για βοήθεια μέσα από τη θεραπεία. Κάπως έτσι συνειδητοποίησα ότι οι εφιάλτες μου ήταν το ξέσπασμα του υποσυνειδήτου μου από ένα ψυχικό τραύμα που κουβαλούσα από μικρή ηλικία.
Αναλογιζόμενος λοιπόν την κατάστασή μου, ήθελα να εκφράσω ό, τι ένιωθα μέσα από την Τέχνη και να γράψω μια ιστορία με έντονη αλληγορία: Μια ιστορία της οποίας το "κρυφό κείμενο" μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό από τους ενήλικες, να τους εμπνεύσει, να τους δώσει κουράγιο και ελπίδα, να τους συνδέει με το παιδί που ζει μέσα τους. Ταυτόχρονα όμως επιθυμούσα ο κόσμος της ιστορίας να είναι παραμυθένιος και να έχει έντονη, γρήγορη, αναπάντεχη πλοκή για να ψυχαγωγεί τα παιδιά.
Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν τα "Όνειρα Γλυκά" και περίπου ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησα την εικονογράφησή τους.
-Πόσο διαφορετική είναι η σημερινή εποχή για τα παιδιά; Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν θέματα όπως το bullying, η έλλειψη επικοινωνίας κλπ;
-Για όλους όσους γεννηθήκαμε πριν το 1990 ο κόσμος και η κοινωνία φαίνεται να έχουν αλλάξει δραματικά. Επομένως, είναι βέβαιο ότι η εποχή στην οποία μεγαλώνουν τα σημερινά παιδιά είναι πολύ διαφορετική από αυτή που μεγαλώσαμε εμείς. Πέρα από την τεχνολογία η οποία έχει εξελιχθεί σε έναν "άσπονδο φίλο" της ανθρωπότητας, υπάρχει μια ξεκάθαρη μεταβολή στις αξίες που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή.
Μια από τις πιο σημαντικές τέτοιες μεταβολές είναι η αυτοπραγμάτωση μέσα από την επαγγελματική άνοδο, την καριέρα ή την έκθεση σε ένα ευρύτερο κοινό. Φυσικά και είναι πολύ αξιέπαινο, είναι πολύ παραγωγικό οι άνθρωποι να αναζητούν την επαγγελματική τους ευημερία και καταξίωση, το πρόβλημα όμως είναι πως η αξία αυτή έχει εκτοξευθεί στις προτεραιότητες του σύγχρονου ατόμου σε βαθμό που έχουν ξεχαστεί κάποιες πρωταρχικές αξίες όπως το να παραμένεις καλός άνθρωπος μέσα στον καθημερινό σου αγώνα, να αναγνωρίζεις την αξία των άλλων και μέσα από αυτή την αναγνώριση να γίνεται ο κόσμος σου καλύτερος.
Ζούμε δηλαδή σε μία εποχή όπου δρούμε εγωκεντρικά, μακριά από την έννοια της "κοινότητας", μια εποχή που έχει αγκαλιάσει την επιτυχία "με κάθε κόστος". Όλα αυτά καταγράφονται στην ψυχή των παιδιών, όσο καλοί γονείς/ κηδεμόνες/ εκπαιδευτικοί και αν είμαστε: Πλέον τα παιδιά δε μεγαλώνουν για να γίνουν "καλοί άνθρωποι", αλλά "ξεχωριστοί άνθρωποι", και αυτό από μόνο του είναι προβληματικό γιατί εξ' ορισμού κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός. Σκεφτείτε μόνο γιατί την τελευταία δεκαετία κάνουν θραύση οι ταινίες με τους υπερήρωες, με άτομα δηλαδή που γεννήθηκαν με "ξεχωριστές" υπερδυνάμεις. Πόσο μεγάλο βάρος είναι όλο αυτό άραγε για έναν νέο/για μια νέα; Μήπως αυτή η εμμονή μας με την αριστεία συμβάλλει ώστε τα παιδιά μας να εγκαταλείπουν ακόμα πιο γρήγορα την παιδικότητά τους και να μη βρίσκουν χαρά στις σχέσεις τους με τους συμμαθητές τους; Πώς περιμένουμε να υπάρχει επικοινωνία όταν δε χτίζουμε την έννοια της κοινότητας αλλά εμμένουμε στον ατομισμό;
Συγκεκριμένα όσον αφορά το bullying το οποίο αναφέρετε, είναι κατάκτηση της εποχής το γεγονός ότι πλέον έχει τεκμηριωθεί σαν όρος, μπορεί να καταγγελθεί δημόσια και δεν είναι μια απλή αναφορά όπως παλιότερα: "τι να κάνεις; τον/την κοροϊδεύουν στο σχολείο". Το πρόβλημα είναι ότι για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά αυτές οι συμπεριφορές πρέπει να υπάρχει μηδενική ανοχή σε τέτοια φαινόμενα από τους εκπαιδευτικούς, από τη διεύθυνση του εκάστοτε σχολείου αλλά και από τους ίδιους τους γονείς. Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς θα πρέπει να είναι ειδικά προετοιμασμένοι για το πώς θα αντιδράσουν και πώς θα εντοπίσουν τέτοιες καταστάσεις πριν πάρουν μεγάλες διαστάσεις.
Το σίγουρο είναι πως οι γονείς πρέπει να δημιουργούν στις σχέσεις τους με τα παιδιά τους έναν "ασφαλή χώρο" όπου θα μπορούν τα παιδιά να τους μιλάνε για τα συναισθήματά τους χωρίς να ντρέπονται για αυτά. Με αυτόν τον τρόπο, εάν συμβαίνει κάτι στο σχολείο, τα παιδιά θα μπορούν να τους το μεταφέρουν για να αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Είναι σημαντικό δηλαδή να μην ξεχνάμε μια από τις πιο θαρραλέες αρετές που έχουμε από τη βρεφική μας ηλικία: Την ικανότητα να ζητάμε βοήθεια.
-Υπάρχει μεγαλύτερη ενσυναίσθηση στους γύρω μας; Και πώς αυτό μπορεί να βελτιωθεί;
-Η ενσυναίσθηση είναι μια δεξιότητα την οποία πρέπει να τη δουλέψουμε πολύ για την αποκτήσουμε. Πιστεύω ότι ακόμα και σήμερα που έχει γίνει πολύ γνωστός ο όρος και έχουν γραφτεί πολλά για αυτή, δεν έχουμε σημειώσει κάποια πρόοδο για τον εξής απλό λόγο: Την ενσυναίσθηση δεν μπορούμε να τη μάθουμε, μπορούμε μόνο να τη βιώσουμε.
Και πώς να τη βιώσουμε όταν όλα τα μηνύματα της εποχής μας λένε να ασχοληθούμε μόνο με τον εαυτό μας, όταν η τεχνολογία αντικαθιστά τις φιλίες και τις ανθρώπινες σχέσεις; Δεν έχουν γίνει οι σχέσεις μας πλέον πιο "αναλώσιμες"; Δεν είναι αλήθεια ότι επενδύουμε ολοένα και λιγότερο στους γύρω μας; Κάπου μέσα στο υποσυνείδητό μας πια έχει γραφτεί η πληροφορία πως μόλις εισβάλουν κάποια δυσάρεστα συναισθήματα στη σχέση μας με το άτομο που έχουμε μπροστά μας, μπορούμε ανά πάσα στιγμή να "αποσυνδεθούμε" από αυτή την κατάσταση χωρίς να χρειαστεί να την επιλύσουμε: Με ένα άγγιγμα της κινητής μας συσκευής παρελαύνουν μπροστά μας άπειροι "διαδικτυακοί φίλοι", έτοιμοι να μας διασκεδάσουν, πάντα εκεί για εμάς. Επομένως, πώς θα μπούμε στη θέση του άλλου όταν αποσυνδεόμαστε μόνιμα και συστηματικά από τα ίδια μας τα συναισθήματα;
Η ενσυναίσθηση καλλιεργείται με το να κατανοήσουμε πρώτα εμείς τον εαυτό μας και την ατελή μας φύση. Να διαπιστώσουμε δηλαδή ότι είμαστε όντα με μεγάλη αξία που έχουμε όμως ο καθένας τα δικά του αδύνατα σημεία. Με τον ίδιο τρόπο, αναγνωρίζοντας δηλαδή την αξία των γύρω μας και δικαιολογώντας τις αδυναμίες τους μπορούμε να αναπτύξουμε τη δική μας ενσυναίσθηση.
-Έχετε εργαστεί πάνω στην ειδική αγωγή. Ποιες παραμένουν οι μεγαλύτερες δυσκολίες για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες;
-Όσον αφορά το ελληνικό σχολείο, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι ότι η εκπαίδευση δεν είναι συμπεριληπτική στο σύνολό της. Το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα περιορίζεται στη διδασκαλία ακαδημαϊκών δεξιοτήτων χωρίς να προβλέπει σχέδια μαθήματος πάνω στην κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Έτσι κυριαρχούν τα ταμπού, οι προκαταλήψεις και γίνεται πολύ δύσκολη η ένταξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες στο γενικό σχολείο και στην κοινωνία γενικότερα. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές φορές οι νέοι πειράζουν ο ένας τον άλλον ρωτώντας: "Καλά, αυτιστικός είσαι;" Αυτά τα περιστατικά περιγράφουν με το πιο γλαφυρό τρόπο την έλλειψη ενσυναίσθησης που έχουμε σαν κοινωνία, και το πόσο έχουμε αποτύχει στο να την καλλιεργήσουμε μέσα στα σχολικά περιβάλλοντα.
Σημαντικές δυσκολίες προκύπτουν επίσης από την περιορισμένη δημόσια παράλληλη στήριξη που παρέχεται αυτή τη στιγμή, γεγονός που μετατοπίζει πολλές ευθύνες στην πλάτη του εκπαιδευτικού της τάξης ο οποίος καλείται να διαχειριστεί μόνος του ένα σύνολο με ανομοιογένεια ως προς τις γνωστικές δεξιότητες. Η παράλληλη στήριξη όμως δε δρα υποστηρικτικά μόνο στην απόκτηση γνώσεων, αλλά και στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στο διάλειμμα, στο λεωφορείο, και σε οποιαδήποτε σχολική δραστηριότητα, άρα είναι απαραίτητη σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.
Σε γενικές γραμμές, τα τελευταία χρόνια το κράτος φαίνεται να έχει ξεχάσει την ευαισθησία του ως προς τα ειδικά σχολεία (και προς τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες γενικότερα) και υπάρχει μια παγιωμένη πεποίθηση ότι οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε αυτά το κάνουν μόνο για την αποκατάστασή τους. Αυτό όμως αποτυπώνει μόνο τη μία πλευρά της αλήθειας, καθώς υπάρχει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι εκπαιδευτικών που, παρά την υποστελέχωση και την εγκατάλειψη των υποδομών, προσπαθούν καθημερινά να κάνουν τη ζωή των μαθητών τους καλύτερη.
-Ένα μεγάλο μέρος των σπουδών σας αφορούν στη μουσική. Θεωρείτε πως δίνεται η προσοχή που πρέπει σε αυτή την τέχνη στο χώρο της εκπαίδευσης;
-Εύκολη απάντηση! Η Τέχνη γενικότερα δεν έχει το χώρο που της αρμόζει στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, ακόμα και οι αναφορές των βασικών μαθημάτων σε μεγάλα μουσικά έργα (παλαιότερα ή σύγχρονα) είναι ελάχιστες.
Και όμως, η ενασχόληση των παιδιών με την Τέχνη μπορεί να τους διδάξει τη συνεργασία και την επικοινωνία, τη συγκρότηση ενός πλάνου και τη στοχοθέτηση προκειμένου να βγει ένα άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα.
Όσον αφορά στη Μουσική, το σχολείο θα έπρεπε να δρα ως ένας χώρος όπου τα παιδιά μπορούν να εκτεθούν με ασφάλεια σε ποικιλία μουσικών ερεθισμάτων, έτσι ώστε να αργότερα να είναι ικανά να διαμορφώσουν τα δικά τους αισθητικά κριτήρια, χωρίς να καταναλώνουν αποκλειστικά ό, τι διακινείται μαζικά στα social media. Επιπλέον, η Μουσική μαζί με το Θέατρο ανήκουν στις Τέχνες που έχουν "μεταμορφωτική" δράση: Με ένα μουσικό κομμάτι μπορούμε να μοιραστούμε με πολύ άμεσο τρόπο τα συναισθήματά μας, ενώ με το Θέατρο καλούμαστε να μπούμε στη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου για να υποκριθούμε τον εκάστοτε ρόλο. Επομένως, κάθε φορά που καταπιανόμαστε με αυτές τις δραστηριότητες, μεταμορφωνόμαστε γιατί βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων.
-Φεύγετε ένα μακρινό ταξίδι. Ποιους πέντε δίσκους θα επιλέξετε για συντροφιά σας;
-Αν μιλάμε για κάτι πολύ μακρινό, θα έπαιρνα:
1. Chet Baker Sings: Περιέχει πολλά από τα αγαπημένα μου jazz standards και η ερμηνεία του Chet Baker πάντα με συγκλονίζει.
2. Joe Hisaishi - A Symphonic Celebreation: Music from the Studio Ghibli Films of Hayao Miyazaki - Royal Philharmonic Orchestra: Περιέχει soundtracks από όλες τις ταινίες του Studio Ghibli που λάτρεψα. Εικόνες, χρώματα και ήρωες μοναδικοί.
3. Ο Δρόμος ο Χρόνος και ο Πόνος - Αλκίνοος Ιωαννίδης: Περιέχει τα αγαπημένα μου τραγούδια του, όπως ο Καθρέφτης, η Μαύρη Πεταλούδα και το Σταγόνες στο Γιαλό.
4. Gerald Clayton - Bells On Sand: Ο δίσκος αυτός προσφέρει μια απόλυτα χαλαρωτική εμπειρία και περιέχει και ένα από τα κομμάτια που με συγκινούν απίστευτα, το Just A Dream, με τη φωνή της Maro.
5. Κάποια Συλλογή Putumayo με Κουβανική Μουσική. Οι ήχοι της Καραϊβικής είναι απαραίτητοι τα φωτεινά πρωινά!
