*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Γέφυρες συμπερίληψης χτίζει το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα. Από τον Νοέμβριο 2024 έως τον Φεβρουάριο 2025 υλοποίησε την Εκπαιδευτική Δράση «Μια πολύγλωσση ιστορία στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα». Πρόκειται για «ένα πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για τη συμμετοχή παιδιών με και χωρίς ακουστική αναπηρία, εμπνευσμένο από τις συλλογές και το αρχειακό υλικό του Μουσείου και βασικό εργαλείο αλληλεπίδρασης την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα», εξήγησε στο «ΤyposThes» η Αθηνά Παυλίδου, Φιλόλογος-Μουσειολόγος/ Πολιτιστική Διαχειρίστρια , Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Διευθύντρια του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, με αφορμή την σημερινή παρουσίαση των αποτελεσμάτων της δράσης στις 11.30πμ στο Μουσείο.
Περισσότερα στην συνέντευξη που ακολουθεί.
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την δράση;
Η ισότιμη πρόσβαση στον πολιτισμό και η συμπερίληψη αποτελούν πλέον βασικούς πυλώνες της εκπαιδευτικής πολιτικής του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ), το οποίο σκοπεύει στην ανάληψη πρωτοβουλιών προώθησης της προσβασιμότητας στον μουσειακό χώρο. Η ιδέα για τη συγκεκριμένη δράση γεννήθηκε μελετώντας τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία και συγκεκριμένα των κωφών/βαρηκόων ατόμων και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην πρόσβασή τους στον πολιτισμό. Ειδικότερα, η συμπερίληψη της κοινότητας κωφών/βαρηκόων ατόμων στον πολιτισμό είναι επιτακτική ανάγκη, καθώς σε πολλές περιπτώσεις στερούνται καθολικά την πρόσβαση, λόγω έλλειψης ύπαρξης υλικού στη φυσική τους γλώσσα, η οποία είναι η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ). Λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα κωφά/βαρήκοα άτομα στον μουσειακό χώρο, αποφασίσαμε να σχεδιάσουμε μία δράση που θα εξασφαλίζει συνθήκες προσβασιμότητας ατόμων, κυρίως παιδιών, με ακουστική αναπηρία στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα. Απευθυνθήκαμε λοιπόν στην εταιρία Inclusive Lines, που εξειδικεύεται στη σχεδίαση προσβάσιμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και έχει υλοποιήσει αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε μουσεία, βιβλιοθήκες και χώρους πολιτισμού. Βασικός συντελεστής της ομάδα του έργου και ειδικός συνεργάτης στην προσβασιμότητα κωφών/βαρηκόων ατόμων ήταν και το Κέντρο Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΚΕΝΓ). Μέσα από πολλές συζητήσεις όλοι μαζί καταλήξαμε σε ένα πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για τη συμμετοχή παιδιών με και χωρίς ακουστική αναπηρία, εμπνευσμένο από τις συλλογές και το αρχειακό υλικό του Μουσείου και βασικό εργαλείο αλληλεπίδρασης την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Η αλληλεπίδραση ατόμων με και χωρίς αναπηρία ήταν ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της δράσης, που θέτουν νέες βάσεις για μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν μικτές ομάδες ακουόντων και κωφών/βαρηκόων παιδιών και συγκεκριμένα μαθητές και μαθήτριες από το 43ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης και το Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Κωφών και Βαρηκόων Πανοράματος.
-Πώς βοηθούν τα παιδιά τέτοιες πρωτοβουλίες; Και πόσο δύσκολο είναι να προετοιμαστούν;
-Τέτοιες εκπαιδευτικές δράσεις αναδεικνύουν την προσβασιμότητα και την ισότιμη συμμετοχή στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό, στο πλαίσιο συνεργασίας φορέων της τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης. Δημιουργούν επίσης ένα ασφαλές περιβάλλον μέσα στο μουσείο, όπου παιδιά με αναπηρία και χωρίς μπορούν να εξοικειωθούν με τον μουσειακό χώρο, να ανακαλύψουν τα εκθέματα και να έρθουν πιο κοντά μεταξύ τους. Τέτοιες πρωτοβουλίες σχεδιάζονται πάντα με γνώμονα τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών με στόχο την ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης και συμμετοχής τους στον πολιτισμό.
Η προετοιμασία των παιδιών ήδη πριν την επίσκεψη τους στο Μουσείο και τη συμμετοχή τους στα εργαστήρια ήταν σημαντική. Δημιουργήθηκε ένα εισαγωγικό βίντεο το οποίο συνδυάζει αφήγηση, υποτιτλισμό και διερμηνεία στην ΕΝΓ για την καλύτερη κατανόηση και συμμετοχή όλων. Το βίντεο μαζί με επιπλέον ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό χρησιμοποιήθηκε για να προετοιμάσει τα παιδιά, προσφέροντας μια πρώτη γνωριμία με το Μουσείο. Καθοριστική ήταν και η συμβολή των εκπαιδευτικών των δύο σχολείων που ανέλαβαν να προετοιμάσουν οι ίδιοι τους μαθητές και τις μαθήτριές τους μέσα στις τάξεις τους ενισχύοντας το αίσθημα ασφάλειας και ενσυναίσθησης και καλλιεργώντας τους το ενδιαφέρον για το Μουσείο.
Η δυσκολία στην προετοιμασία σχετίζεται κυρίως με την εύρεση συνεργατών οι οποίοι ειδικεύονται σε θέματα αναπηρίας και φυσικά η σωστή εκπαίδευση όλων μας (ενηλίκων, μουσειοπαιδαγωγών, εκπαιδευτών, διαμεσολαβητών και διερμηνέων). Για τον λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε από την Inclusive Lines και το ΚΕΝΓ εισαγωγικό σεμινάριο στο Μουσείο με στόχο την εκπαίδευση του μόνιμου προσωπικού του ΙΜΜΑ σχετικά με τις ανάγκες των κωφών/βαρήκοων ατόμων και τα εργαλεία προσβασιμότητας που ενισχύουν τη συμπερίληψή τους, ενώ παράλληλα ενημερώθηκαν κι όλοι οι συμμετέχοντες συνεργάτες στο πρόγραμμα σχετικά με τη μεθοδολογία των επερχόμενων δράσεων.
-Τι κερδίσατε μέσα από αυτό το πρόγραμμα;
-Το πιο σημαντικό για το ΙΜΜΑ είναι να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη των ατόμων με αναπηρία και να χτίσει μακροχρόνιες σχέσεις συνεργασίας μαζί τους. Για πρώτη φορά, χάρη σε αυτή τη δράση, το ΙΜΜΑ μπόρεσε να καλωσορίσει στους χώρους του ανθρώπους με ακουστική αναπηρία, προσφέροντας ξεναγήσεις στην ελληνική νοηματική γλώσσα για ενήλικες και παιδιά και ειδικά σχεδιασμένα συμπεριληπτικά εργαστήρια για παιδιά. Έγινε λοιπόν η αρχή για να δημιουργηθούν γέφυρες με μια νέα ομάδα κοινού και να τεθούν οι βάσεις για ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων επικοινωνίας και σύνδεσης με το Μουσείο. Στο πλαίσιο του προγράμματος επίσης δημιουργήθηκαν και δύο προσβάσιμα βίντεο με υποτιτλισμό και παράλληλη διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα και συγκεκριμένα ένα εισαγωγικό βίντεο για την ιστορία και τις συλλογές του Μουσείου κι ένα καινοτόμο, προσβάσιμο βίντεο αφήγησης που διαμόρφωσαν συλλογικά τα παιδιά που συμμετείχαν. Τα βίντεο αυτά θα προβάλλονται στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου, θα ενσωματωθούν στη ροή της ξενάγησης και θα αξιοποιηθούν στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα καθιστώντας το ΙΜΜΑ πιο προσβάσιμο για την κοινότητα των κωφών/βαρηκόων. Επιπλέον, από την αξιολόγηση του προγράμματος προέκυψαν πολύτιμα αποτελέσματα, τα οποία μπορεί να τα αξιοποιήσει το ΙΜΜΑ για τον σχεδιασμό και υλοποίηση αντίστοιχων δράσεων, καθώς και γενικότερα για τη χάραξη της στρατηγικής του στον τομέα της προσβασιμότητας. Τέλος, το ΙΜΜΑ κέρδισε και πολύτιμους συνεργάτες, εξειδικευμένους στον τομέα της ισότιμης πρόσβασης στον πολιτισμό, με τους οποίους ήδη συζητάμε νέες δράσεις και συνέργειες.
-Τι έμαθαν τα παιδιά μέσα από την συμμετοχή τους;
-Μέσα από βιωματικά εργαστήρια, παιχνίδια οπτικού και ιστορικού γραμματισμού, θεατρικό παιχνίδι και τη χρήση της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΕΝΓ), τα παιδιά εξερεύνησαν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων στη Μακεδονία των αρχών του 20ου αιώνα και συνεργάστηκαν δημιουργικά, με κύριο άξονα όλων των δραστηριοτήτων τη συναισθηματική έκφραση και ενδυνάμωση, χωρίς αποκλεισμούς. Οι μικτές ομάδες, κωφών/βαρηκόων και ακουόντων παιδιών, εξοικειώθηκαν με τη διαμεσολάβηση των διερμηνέων, επικοινώνησαν, αλληλεπίδρασαν, έπαιξαν, έμαθαν λέξεις και φράσεις στη ελληνική νοηματική γλώσσα, εκφράστηκαν δημιουργικά και προχώρησαν σε αναπαράσταση ιστορικών φωτογραφιών από το αρχείο του ΙΜΜΑ φορώντας παραδοσιακές ενδυμασίες της εποχής. Παράλληλα, όλα τα παιδιά μαζί αφηγήθηκαν και οπτικοποίησαν μία ιστορία, εμπνευσμένη από τη νεότερη ιστορία της Μακεδονίας, δίνοντας ζωή στις φωτογραφίες και ακολουθώντας τις βασικές αρχές του υποτιτλισμού. Προχώρησαν επομένως τα ίδια στη δημιουργία ενός βίντεο, που ουσιαστικά αποτελεί ένα εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό εργαλείο, μια πρωτότυπη δημιουργία από παιδιά για παιδιά.
-Υπάρχουν σκέψεις να συνεχιστεί / εξελιχθεί;
-Η προσβασιμότητα και η συμπερίληψη αποτελούν πλέον βασικούς άξονες του στρατηγικού σχεδιασμού του ΙΜΜΑ. Στόχος είναι να προχωρήσει σε ειδικές μελέτες προσβασιμότητας, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει μια στοχευμένη στρατηγική επενδύοντας σε ουσιαστικά μέτρα και δράσεις. Η συγκεκριμένη δράση υλοποιήθηκε με την οικονομική υποστήριξη και την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, στο Πλαίσιο της Πρόσκλησης Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος του ΥΠΠΟ για επιχορήγηση ή/και παροχή αιγίδας σε δράσεις Μουσείων και Συλλογών Νεότερου Πολιτισμού για το έτος 2024. Υπάρχουν πολλές σκέψεις για τη συνέχιση και την εξέλιξή της ανάλογα με την εύρεση των κατάλληλων χρηματοδοτήσεων, καθώς τέτοιου είδους προγράμματα απαιτούν τη συμμετοχή πολλών εξωτερικών εξειδικευμένων συνεργατών. Ήδη βρισκόμαστε σε συζητήσεις με την Inclusive Lines και το ΚΕΝΓ, ώστε η εκπαιδευτική μας δράση να αναδιαμορφωθεί και για μεγαλύτερα παιδιά, αλλά και για να καταφέρουμε να προσφέρουμε και σε πιο τακτική βάση προσβάσιμα εκπαιδευτικά προγράμματα για τα Ειδικά Σχολεία Κωφών-Βαρηκόων.
