Του Γιώργου Καλλίνη
Παρότι από μικρό παιδί αγαπούσα πολύ τις εφημερίδες έφτασε η στιγμή, ακόμη και αν δουλεύω σε μία από αυτές, να παραδεχτώ ότι είναι πλέον ξεπερασμένες σαν μέσο μαζικής ενημέρωσης. Είναι δύσκολο πλέον κάποιος -είτε νέος είτε ηλικιωμένος- να δώσει το υστέρημα του για να αγοράσει ένα προϊόν, το οποίο όταν το παίρνει στα χέρια του είναι ήδη παλιό. Στην εποχή της γρήγορης πληροφόρησης και ενημέρωσης, οι εφημερίδες είναι μπαγιάτικες από τη στιγμή που κλείνει το φύλλο, την προηγούμενη μέρα.
Πάρτε για παράδειγμα τη δολοφονία των παιδιών στο Νέο Ηράκλειο. Η είδηση είχε βγει από την Παρασκευή στο απόγευμα. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι να κλείσει το φύλλο απομένουν αρκετές ώρες. Όμως τα φύλλα του σαββατοκύριακου πλέον είναι τόσο άσχετα με την επικαιρότητα και είναι τόσο προκατασκευασμένα που, όπως συνειδητοποίησα για μια από τις μεγαλύτερες ελληνικές εφημερίδες, δεν περιείχε ούτε ένα κείμενο άποψης, ούτε μια ανάλυση του γεγονότος. Οπότε ο πολίτης πλέον έχει περάσει ένα ολόκληρο σαββατοκύριακο βλέποντας ειδήσεις ή ακούγοντας ραδιόφωνο ή διαβάζοντας την άμεση πληροφόρηση από το διαδίκτυο. Τη Δευτέρα τι έχει πια να πει μια εφημερίδα για το γεγονός; Τίποτα πια, το έχασε με την έννοια ότι κάποιος που καίγεται εκείνη τη στιγμή δεν θα μπορεί να απευθυνθεί σε μια εφημερίδα.
Αυτό που απομένει στις εφημερίδες είναι να δίνουν το βήμα σε ανθρώπους εξειδικευμένους σε ποικίλα αντικείμενα να μιλήσουν, να εξηγήσουν, να δώσουν μια άλλη διάσταση χρησιμοποιώντας το γραπτό λόγο, χωρίς να έχουν την πίεση του ραδιοτηλεοπτικού χρόνου και χωρίς να έχουν κάποιον αντιπαθητικό σε ένα άλλο παράθυρο να ουρλιάζει. Αλλά ακόμη και αυτό γίνεται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο εφόσον κάθε εφημερίδα έχει τους δικούς της αρθρογράφους και συνεργάτες οπότε περίπου ξέρεις τι θα διαβάσεις πριν το διαβάσεις. Αφήστε που πολλοί από τους αρθρογράφους εργάζονται και στην τηλεόραση, οπότε είναι πιθανό να έχουμε ακούσει ήδη τις ατάκες τους, έστω και αποσπασματικά.
Εδώ και καιρό παρατηρώ ότι οι εφημερίδες πλέον δεν νοιάζονται ούτε καν για την αποκλειστικότητα του πρώτου τους θέματος. Τις προάλλες είδα πολύ γνωστή εφημερίδα να διαφημίζει το σαββατιάτικο φύλλο της, ανακοινώνοντας κανονικά το πρώτο της θέμα. Αυτό σημαίνει ότι ο ανταγωνισμός των εφημερίδων δεν έγκειται πλέον στην αποκλειστικότητα πάνω σε ένα θέμα της επικαιρότητας αλλά 1) στον τρόπο που παρουσιάζουν την επικαιρότητα, 2) στο γενικότερο στήσιμο των σελίδων και 3) στα υπόλοιπα «καλούδια» που προσφέρουν όπως τα ένθετα ή τα βιβλία και τα dvd. Το συμπέρασμα είναι ότι οι εφημερίδες με το μειωμένο αναγνωστικό κοινό ασχολούνται περισσότερο με τα γύρω γύρω της δημοσιογραφίας παρά με το αντικείμενο αυτό καθεαυτό.
Πιστεύω ότι αυτός είναι ο κύριος λόγος που ο κόσμος δεν αγοράζει εφημερίδες. Όχι ότι απαραίτητα θα βρει αυτό που ψάχνει στο διαδίκτυο, αλλά τουλάχιστον εκεί έχει ένα ατελείωτο χώρο για να ψάξει και να βρει μόνος του αυτό που θέλει, ακόμη και σε ξένα μέσα. Όλη αυτή η ιστορία φυσικά έχει σαν κατάληξη να κλείσουν οι μικρές ανεξάρτητες εφημερίδες και να συνεχίζουν οι ισχυροί δημοσιογραφικοί όμιλοι, οι οποίοι μπορούν να στηρίξουν πολλές προσφορές και ευκαιρίες για τον αναγνώστη. Από κάτι απαραίτητο, πριν από κάποια χρόνια, η εφημερίδα εξελίχθηκε σε ένα συμπληρωματικό μέσο ενημέρωσης. Για μια Κυριακή πρωί ή για ένα απόγευμα Τετάρτης που ξέμεινες μόνος σε ένα καφέ.
Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος της έντυπης ενημέρωσης σήμερα. Η τεχνολογία έφερε άμεση πληροφόρηση στο ίντερνετ και οι εφημερίδες για να επιβιώσουν ρίχνουν την ποιότητα της δημοσιογραφίας για να δελεάσουν με άλλο τρόπο τους αναγνώστες. Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα για τις εφημερίδες; Μάλλον να λειτουργήσουν ως συμπλήρωμα της διαδικτυακής ενημέρωσης, ενώ μάλλον δεν θα τυπώνονται πλέον καθημερινά. Ήδη τυπώθηκε η πρώτη εφημερίδα που είναι συνέχεια διαδικτυακού blog. Ίσως επίσης να επιβιώσουν κάποια τοπικά φύλλα, συνδυασμένα πάντα με το διαδίκτυο.
Το μόνο που έχει μείνει στις εφημερίδες είναι ο κόσμος που ακόμη στέκεται όρθιος στα περίπτερα και χαζεύει τα πρωτοσέλιδα, χωρίς όμως να συγκινείται από όσα τον περιμένουν μέσα…
