Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Τι κάνουν τα δόντια που βγάζουν τα παιδιά σε διάφορες χώρες του κόσμου; Η Δέσποινα Κοκκίδου ως εκπαιδευτικός σε δημοτικό σχολείο αντιλήφθηκε πως ανάλογα με την καταγωγή του κάθε παιδιού υπάρχουν και διαφορετικά έθιμα. Αυτό έδωσε το έναυσμα για «Το φαφούτικο» (εκδ. Μεταίχμιο).
Η ίδια μιλώντας στο TyposThes για το βιβλίο της με αφορμή την συμμετοχή της στην Παιδική Γωνιά της 20ης ΔΕΒΘ είπε πως «τα έθιμα ταξιδεύουν από τόπο σε τόπο, μεταλλάσσονται, αναδημιουργούνται». Μίλησε για την Κριτική Παιδαγωγική που «ως βασικό σκοπό την ενδυνάμωση των ανθρώπων και τον μετασχηματισμό των κοινωνικών ανισοτήτων», ενώ αναφέρθηκε και στο πώς ξεκίνησε η μαγική περιπέτειά της με τον κόσμο των βιβλίων!
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο;
-Η ιδέα για το «Φαφούτικο» ξεφύτρωσε στο μυαλό μου λίγα χρόνια πριν, όταν ήμουν δασκάλα σε μια πρώτη δημοτικού στα Μάλια. Στην τάξη αυτή ήμουν παρέα με 21 φαφούτικα πρωτάκια με πολλές διαφορετικές καταγωγές, με πολλά διαφορετικά έθιμα. Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ήταν το έθιμο γύρω από τα δόντια που πέφτουν. Συνειδητοποίησα λοιπόν πως σε κάθε χώρα υπάρχει κι ένα διαφορετικό έθιμο για τα δόντια που πέφτουν. Ίσως βέβαια σε μια χώρα της Ασίας πετύχεις ένα έθιμο που όμοιό του υπάρχει σε κάποια χώρα της Ευρώπης, ίσως υπάρχουν και παιδιά που ζουν στην ίδια χώρα αλλά δεν ακολουθούν το ίδιο έθιμο, είτε γιατί δεν τους ταιριάζει είτε γιατί οι συνθήκες ζωής τους δεν το επιτρέπουν. Έτσι, σκέφτηκα να τους πω μια ιστορία που θα τους απελευθερώσει λιγάκι από τα «πρέπει», ειδικά όταν αφορούν το δικό τους σώμα, τη δική τους ζωή· την ιστορία ενός παιδιού που δεν ξέρει τι να κάνει το δόντι του που μόλις βγήκε, μιας και στη χώρα του συνηθίζουν να πετάνε στη σκεπή τα δόντια τους κι αυτό δεν ζει σε σπίτι με σκεπή. Το παιδί της ιστορίας με τη βοήθεια ενός πουλιού θα γνωρίσει τα έθιμα άλλων χωρών και θα συνειδητοποιήσει πως δεν έχει σημασία πού βρίσκεται γεωγραφικά/πολιτισμικά· έχει δικαίωμα να επιλέξει το έθιμο που τον εκφράζει. Έχει μάλιστα το δικαίωμα ακόμα και να δημιουργήσει το δικό του έθιμο για το δικό του σώμα.
-Πόσο σημαντικό είναι να έχουμε έθιμα; Πώς μας συνδέουν με έναν τόπο;
-Σίγουρα τα έθιμα ενισχύουν τη σύνδεση με το παρελθόν, με τον τόπο, με τους γύρω μας. Η αναβίωση τοπικών εθίμων ενισχύει την ιστορική αντίληψη, φέρνει κοντά τους ανθρώπους μιας κοινότητας. Ωστόσο, πιστεύω πως αυτό που πρέπει να ενισχύσουμε μικρά και μεγάλα παιδιά είναι η σύνδεση με την προσωπική μας ιστορία. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει αν τηρούμε έθιμα που δεν μας ταιριάζουν. Τα έθιμα είναι δυναμικά. Ταξιδεύουν από τόπο σε τόπο, μεταλλάσσονται, αναδημιουργούνται.
-Μιλήστε μας για την Κριτική Παιδαγωγική. Πώς βοηθάει τα παιδιά;
-Όταν λέμε Κριτική Παιδαγωγική αναφερόμαστε σε ένα ρεύμα παιδαγωγικής σκέψης και πράξης που έχει ως βασικό σκοπό την ενδυνάμωση των ανθρώπων και τον μετασχηματισμό των κοινωνικών ανισοτήτων. Ο Βραζιλιάνος παιδαγωγός Πάουλο Φρέιρε, από το έργο του οποίου γεννήθηκε το ρεύμα αυτό, έβλεπε τους μαθητές και τις μαθήτριες ως φορείς δράσης. Πρότεινε να διαβάζουμε μαζί τους όχι απλά τις λέξεις, αλλά τον κόσμο πίσω από αυτές, με σκοπό να τον κατανοήσουμε και να προσπαθήσουμε να τον κάνουμε καλύτερο. Πρότεινε να χρησιμοποιούμε στη διδασκαλία μας τα θέματα που αφορούν άμεσα τους εκπαιδευόμενους, αυτά που ανήκουν στο «θεματικό τους σύμπαν». Στα σχολεία του σήμερα, με τα απαρχαιωμένα σχολικά εγχειρίδια που δύσκολα μπορούν να κερδίσουν ένα παιδί, είναι αναγκαίο το μάθημα να ξεκινά από θέματα που αφορούν το παιδί. Μόνο έτσι θα εμπλακεί αληθινά, θα κατανοήσει, θα ονειρευτεί κάτι καλύτερο.
-Πώς αποφασίσατε να γίνετε συγγραφέας;
-Νομίζω πως γράφω ιστορίες από τότε που έμαθα να γράφω. Το πρώτο μου ημερολόγιο το πήρα στην πρώτη δημοτικού και για αρκετούς μήνες δεν είχα καταλάβει ότι στα ημερολόγια γράφουμε «τι έγινε σήμερα». Έγραφα κυρίως τι φαντάστηκα πως έγινε σήμερα! Αποφάσισα να αρχίσω να μοιράζομαι τις ιστορίες μου όταν συνειδητοποίησα πως οι ιστορίες έχουν τη δύναμη να ενώνουν, να ενδυναμώνουν και να μας ταξιδεύουν.
-Ποια τα δικά σας αγαπημένα παιδικά βιβλία;
-Ενώ αγαπώ πολύ τις λέξεις, τελευταία τα αγαπημένα μου βιβλία είναι τα silent books. Τα εικονοβιβλία χωρίς λόγια δεν έχουν σύνορα. Μπορείς να τα διαβάσεις σε όποιο σημείο της γης κι αν βρίσκεσαι. Μπορείς να δώσεις το δικό σου νόημα, αυτό που ανταποκρίνεται στα δικά σου βιώματα. Από αυτά που κυκλοφορούν στην Ελλάδα αγαπώ πολύ την «Αρπαγή της κότας» (εκδ. Ηλίβατον), το «Κόκκινο βιβλίο» (εκδ. Μεταίχμιο) το «Πριν Μετά» (εκδ. Κόκκινο), αλλά και ένα βιβλίο από Ελληνίδες δημιουργούς, το «Κουμπί» (εκδ. Γράφημα).
- Φέτος η παιδική και εφηβική γωνιά της ΔΕΒΘ μεγάλωσε. Το παιδικό βιβλίο βιώνει καλύτερες μέρες; Πόσο το στηρίζει η πολιτεία και πόσο ανταποκρίνεται το κοινό (αν αγοράζουν οι γονείς βιβλία στα παιδιά τους);
-Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ πως οι γονείς εκτιμούν όλο και περισσότερο τα παιδικά βιβλία. Συμμετέχουν σε εργαστήρια και παρουσιάσεις, αγοράζουν για τα παιδιά τους βιβλία ακόμα κι αν δεν διαβάζουν οι ίδιοι, ενισχύουν τις σχολικές βιβλιοθήκες! Το τελευταίο έρχεται να επιβεβαιώσει την απουσία της κρατικής μέριμνας στο κομμάτι αυτό. Δυστυχώς, από την πλευρά της πολιτείας η κατάσταση είναι απογοητευτική. Το είδαμε και στη ΔΕΒΘ φέτος, όπου το περίπτερο της Παιδικής και Εφηβικής Γωνιάς ήταν υποφωτισμένο, χωρίς καμία σήμανση να οδηγεί σε αυτό αλλά και στις οργανωμένες δράσεις του, με ένα κατεστραμμένο ταβάνι πάνω από τα πολύχρωμα stands. Ευτυχώς η αγάπη και η ενέργεια των εκδοτικών οίκων για το βιβλίο αλλά και του κόσμου που ήρθε στην έκθεση φώτισε το περίπτερο 12 όπως του άξιζε. Έφυγα από την έκθεση με την αισιοδοξία πως αφού ο κόσμος το αγαπά τόσο δεν θα ανεχτεί την υποβάθμισή του.
