Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Η συνύπαρξη-αδιόρατη σύγκρουση ανάμεσα στις διαμετρικά αντίθετες όψεις των ΗΠΑ δεν συνιστά κάποια καινοφανή διαπίστωση. Αντιθέτως, έχει αναδειχθεί ποικιλοτρόπως, μελετηθεί εξονυχιστικά και διερευνηθεί συστηματικά σε αμέτρητα πεδία – από την κοινωνιολογία, την ανθρωπολογία και τις πολιτικές επιστήμες μέχρι τη δημοσιογραφία, την ποπ κουλτούρα και την τέχνη. Οι ΗΠΑ, μια χώρα-σκέτη χοάνη που άπλετο χώρο για τις πιο ακραίες αντιφάσεις, ένα αληθινό χωνευτήρι από τάσεις και ιδεολογίες, έχουν αυτή τη διχοτόμηση στον πυρήνα της ταυτοτικής τους συνθήκης. Και τα γεγονότα των πρόσφατων ημερών –ντόμινο και διελκυστίνδα την ίδια ακριβώς στιγμή, με φυτίλι αφετηρίας την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ– μας έχουν προσφέρει μια πρώτης τάξης ευκαιρία και αφορμή για να εμβαθύνουμε σε μία παγιωμένη και διαχρονική αμερικανική αλήθεια.
Φυσικά, το μπρα-ντε-φερ μεταξύ των δύο αυτών εσωτερικών κόσμων της Αμερικής δεν εκδηλώνεται μονάχα σε οφθαλμοφανείς καταστάσεις-σημαδούρες. Με άλλα λόγια, η υπόκωφη διαμάχη δεν εξαντλείται απλώς σε σχηματοποιημένα στρατόπεδα, του τύπου rednecks, ενδοχώρα, ρατσιστικά κατάλοιπα του νότου vs. (υπαρκτός ή φαντασιακός) προοδευτισμός, διανοουμενισμός και φιλελευθερισμός στις δύο ακτές της χώρας και σε ορισμένες πλούσιες πόλεις του βορρά. Το αληθινά ενδιαφέρον είναι να ανιχνεύσει κανείς το μοντάζ των αντιθέσεων στις συμπεριφορές, στη νοοτροπία και στην κοσμοθεωρία που εκδηλώνονται στο πλαίσιο της συνολικής συνθήκης τού να είσαι Αμερικανός, να ζεις στις ΗΠΑ, να είσαι κομμάτι αυτού του αχανούς αμερικανικού.
Οι ΗΠΑ, λοιπόν, είναι ένας τόπος (βαθιά πραγματιστικός αλλά συγχρόνως μυθολογικών –με τη Ρολάν Μπαρτ έννοια του όρου– καταβολών και προεκτάσεων), όπου μπορούν κάλλιστα να συνυπάρχουν ο αραχνιασμένος και μονολιθικός συντηρητισμός με την ανανεωτική πρόοδο, η χυδαία ιδιώτευση με την ιερότητα της ατομικής βούλησης, η απόλυτη υποταγή στους άγραφους νόμους και η γενναία απόκλιση. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, μέσα σε λίγες μόνο ώρες, γίναμε μάρτυρες μια ορκωμοσίας που διατρανώνει ένα νέο modus operandi στα πολιτικά πεπραγμένα, όπου η αμετροέπεια, οι κραυγαλέες κορώνες, οι αναληθείς διακηρύξεις και το φανφαρόνικο σόου μιας νέου τύπου εξουσίας (κατά παρέκκλιση, θα λέγαμε, από το στιβαρό πρωτόκολλο που συνοδεύει την προεδρική φιγούρα στο αμερικανικό θυμικό) παίρνουν τη σκυτάλη. Ταυτόχρονα, όμως, αντικρίσαμε και αφουγκραστήκαμε την –κοινωνικά και ατομικά ορμώμενη– ελευθερία ενός εκπροσώπου της θρησκείας να εκφράζεται ανεμπόδιστα, φωναχτά, αφτιασίδωτα, με παρρησία αλλά συγχρόνως ισοπεδωτική κοσμιότητα, για σχεδόν ένα τέταρτο της ώρας, διατυπώνοντας μια έμμεση (και κυριολεκτικά in your face) κριτική σε όλα όσα είχαν προηγηθεί.
Κλείνοντας, απλώς μια μικρή σφήνα προσωπικής εξιστόρησης. Περίπου δεκαπέντε χρόνια πριν, στο πρώτο και τελευταίο έως τώρα ταξίδι μου στις ΗΠΑ (στη Νέα Υόρκη, για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι), είχα βρεθεί κλινήρης και καταταλαιπωρημένος για μία ημέρα λόγω στομαχικών διαταραχών. Την ώρα που οι τρεις φίλοι μου βόλταραν, κουκουλωμένος παρά την αφόρητη ζέστη, αποφάσισα να ανοίξω την τηλεόραση – είναι πάντα εξαιρετικά ενδιαφέρον να ρίχνεις ένα εγκυκλοπαιδικό βλέφαρο στην τηλεόραση μιας ξένης χώρας. Ανατρεπτικό χιούμορ, ωδή στην κατανάλωση, φαιδρός πουριτανισμός (ένα πιθανό άκουσμα της λέξης fuck ήταν εφάμιλλο με ιεροσυλία), τρομερά αστείες και έξυπνες εκπομπές, ανατριχιαστικές live συνδέσεις με οικογένειες πεσόντων που έκαναν μπάρμπεκιου σε νεκροταφεία, αδιανόητα συχνές διαφημίσεις για ψυχοφάρμακα, όλα αυτά μαζί και άλλα τόσο σε ένα γνήσιο αμερικανικό κοκτέιλ. Land of the free και land of the oppressed την ίδια ακριβώς στιγμή.
