της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ ΚΑΔΕΡΗ
Στη Θεσσαλονίκη, πολύ κοντά στη συμβολή των λεωφόρων Α. Παπαναστασίου και Κ. Καραμανλή, λειτουργεί το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, ένας πολύτιμος φορέας διαφύλαξης και ανάδειξης του ιστορικού παρελθόντος της πόλης που παραμένει σχεδόν άγνωστος σε πολλούς κατοίκους. Πρόκειται για μία υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους που ιδρύθηκε το 1955 και από το 1993-94, στεγάζεται στο ιστορικό ρώσικο νοσοκομείο, μετά την αναπαλαίωση του από την Εφορία Νεωτέρων Μνημείων.
Η κύρια αποστολή του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας είναι η διαχείριση, συντήρηση και διάθεση δημόσιων αλλά και επιλεγμένων ιδιωτικών αρχείων. Με συνολικό υλικό που φτάνει τα 1.500 μέτρα γραμμικών ραφιών, η υπηρεσία αποθηκεύει και διαχειρίζεται έναν τεράστιο όγκο διοικητικών, δικαστικών, εκπαιδευτικών, τραπεζικών και χαρτογραφικών αρχείων και εγγράφων, φωτογραφιών και συλλογών της οθωμανικής (από τον 19ο αιώνα) και της ελληνικής περιόδου διαφυλάσσοντας ότι τα αρχεία αυτά είναι προσβάσιμα στο κοινό, με την παραχώρηση επικυρωμένων αντιγράφων των εγγράφων τόσο για ερευνητική χρήση όσο και για νομικές υποθέσεις.
Όπως εξήγησε στο TyposThes , η Αναπληρώτρια Διευθύντρια των ΓΑΚ-ΙΑΜ , Δρ Δόμνα Ιορδανίδου, οι υπάρχοντες χώροι δεν επαρκούν για την ασφαλή αποθήκευση του ολοένα αυξανόμενου όγκου των εγγράφων. «Γενικώς είμαστε γεμάτοι από αρχεία», σημειώνει η κ. Ιορδανίδου, τονίζοντας την ανάγκη για επιπλέον χώρους κοντά στο κεντρικό κτίριο, με την διαδικασία δημοπρασίας μίσθωσης ακινήτου να επαναλαμβάνεται για τέταρτη φορά.
Παράλληλα, όπως αναφέρει η ίδια η έλλειψη συντηρητών δυσχεραίνει τη φροντίδα των παλαιότερων εγγράφων. «Η προστασία των αρχείων βασίζεται σε βασικές πρακτικές, όπως το ξεσκόνισμα και η σωστή αποθήκευση, όμως εξειδικευμένες παρεμβάσεις, όπως η αποκατάσταση ευαίσθητων τεκμηρίων, απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο δεν είναι ακόμα διαθέσιμο» συμπληρώνει ενώ αναφορικά με την διαδικασία ψηφιοποίησης «αν και σχεδιασμένη, δεν έχει ακόμα ξεκινήσει για τα αρχεία της Θεσσαλονίκης». Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, η ολοκλήρωση του έργου με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται έως το 2025, ωστόσο, η πολυπλοκότητα του εγχειρήματος, οι περιορισμοί στα προσωπικά δεδομένα, αλλά και ο τεράστιος όγκος των εγγράφων, σημαίνουν ότι «μόνο ένα επιλεγμένο μέρος των αρχείων θα ψηφιοποιηθεί».
Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα κυρίως για μαθητές , με στόχο την εξοικείωση του κοινού με την ιστορική έρευνα. «Αν και η πανδημία οδήγησε στη διεύρυνση των διαδικτυακών δράσεων, οι υπάλληλοι του Αρχείου συνεχίζουν να επισκέπτονται σχολεία και βιβλιοθήκες για να παρουσιάσουν την πλούσια κληρονομιά που διαφυλάσσεται στις συλλογές του ενώ το Τμήμα Χαρτογραφικής Κληρονομιάς που βρίσκεται στην Άνω Πόλη και αποτελεί παράρτημα του ΙΑΜ, διοργανώνει δράσεις και σε ενήλικες, φιλοξενώντας ενδιαφέροντα προγράμματα σε βιβλιοθήκες και άλλους χώρους» αναφέρει η κ. Ιορδανίδου.
Όπως τονίζει η κ. Ιορδανίδου, «το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας είναι μια υπηρεσία που αξίζει να γνωρίσει ο κόσμος της Θεσσαλονίκης. Παρά τα προβλήματα και τις ελλείψεις, το Αρχείο συνεχίζει να εξελίσσεται χάρη στην αφοσίωση των 26 εργαζομένων που έχει αυτή τη στιγμή». Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας επιδιώκει να διατηρήσει την πολύτιμη ιστορία που φιλοξενεί, να την κάνει πιο προσβάσιμη και να εμπνεύσει περισσότερους ανθρώπους να ανακαλύψουν τον πλούτο των ιστορικών τεκμηρίων που κρύβει στις συλλογές του.
Η υπηρεσία είναι ανοιχτή για κάθε ενδιαφερόμενο, από ερευνητές και φοιτητές μέχρι απλούς πολίτες και επαγγελματίες όπως δικηγόρους και συμβολαιογράφους. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη, με δυνατότητα επικοινωνίας για την αναζήτηση συγκεκριμένων αρχείων, ενώ παράλληλα μέσω του Εθνικού Ευρετηρίου Αρχείων, το κοινό μπορεί να εντοπίσει αν τα έγγραφα που αναζητά είναι διαθέσιμα στη συλλογή.
