*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Από 20 ημερολόγια στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας άντλησε έμπνευση ο Αντώνης Κυριακάκης για να γράψει ένα έργο που ρίχνει φως στα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1919 – 22.
«Η παράστασή μας είναι ένα ντοκουμέντο», ανέφερε ο συγγραφέας στο «ΤyposThes» με αφορμή το ανέβασμα της παραγωγής «Το Όνειρο της Ιωνίας, Η Μικρασιατική Εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών» στο Metropolitan: The Urban Theater (Βασ. Όλγας 65 & Φλέμινγκ 2, τηλ. 2311 284 773). Μίλησε για τα σημεία των επιστολών που του έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση, αλλά και για το πώς έβλεπαν οι στρατιώτες την συμμετοχή τους στην Μικρασιατική εκστρατεία.
Παράλληλα είπε πως το έργο, «μπορεί να παίρνει ως αφορμή την προαιώνια Ελληνοτουρκική σύγκρουση, αλλά στην ουσία, τα ζητήματα που θέτει, είναι παγκόσμια. Αφορούν την ηθική και τον πολιτισμό. Δύο από τις βασικότερες αξίες του ανθρώπινου γένους».
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την παράσταση;
-Μελετώντας τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος, και πάντα με ένα βλέμμα στη σκηνή, έπεσα πάνω στα ημερολόγια των στρατιωτών που πήραν μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ο πλούτος από τις πληροφορίες που βρήκα εκεί ήταν συναρπαστικός. Προσωπικές εξομολογήσεις από ανθρώπους που έζησαν τη φρίκη και την αγωνία του πολέμου. Μια κατάθεση ψυχής από κάθε στρατιώτη, για την πιο δύσκολη στιγμή που βίωσε ο Ελληνισμός. Η παράσταση είναι ένα ντοκουμέντο. Από σεβασμό προς τους στρατιώτες και τις οικογένειές τους, αλλάξαμε τα ονόματα των εμπλεκομένων, αλλά τα γεγονότα που αφηγούμαστε είναι πέρα ως πέρα αληθινά.
-Πόσο διαφωτιστικά ήταν τα κείμενα από τα ημερολόγια των στρατιωτών; Τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση;
-Τα ημερολόγια εμπεριέχουν την προσωπική αφήγηση και την καταγραφή των γεγονότων από την υποκειμενική σκοπιά κάθε στρατιώτη. Οπότε δεν είναι αντικειμενικά. Οπότε τα ημερολόγια οφείλουμε να τα διαβάζουμε για να πιάσουμε το μομέντουμ της στιγμής, όχι για να ενημερωθούμε. Αφού κάποιος μπορεί να ήταν φιλοβασιλικός άλλος φιλοβενιζελικός κτλ. Μέσα όμως στο πεδίο της μάχης καταγράφουν τα συναισθήματά τους, τις αγωνίες τους, τους χυμούς τους, τις χαρές τους κτλ. Στοιχεία και καταστάσεις που κανένα ακαδημαϊκό βιβλίο δε μας δίνει.
Δύο σημεία είναι αυτά που μου έκαναν εντύπωση. Το πρώτο είχε να κάνει με την πρώτη φάση της Εκστρατείας, όπου ο ελληνικός στρατός σημειώνει νίκες στα πεδία των μαχών και σμίγει με χωριά και πόλεις που είχαν μεγάλο αριθμό Ελλήνων κατοίκων. Αυτή η συνάντηση δημιουργούσε διονυσιακές στιγμές. Γράφουν οι στρατιώτες πως οι γυναίκες τους τάιζαν στους δρόμους, οικογένειες βγάζανε τα χάλια τους από τα σπίτια τους και τα άπλωναν στους δρόμους για πατήσει πάνω ο Ελληνικός στρατός, τραγούδια γιορτές. Ένας στρατιώτης γράφει «Δεν είδαμε ούτε χώμα, ούτε άσφαλτο, ούτε πέτρα. Άνθη μόνο βλέπαμε». Ήταν στιγμές μιας εθνικής ολοκλήρωσης.
Το δεύτερο σημείο που μου έκανε εντύπωση ήταν προς το τέλος της εκστρατείας, όπου η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει, ο εθνικός διχασμός έχει επιστρέψει, ξεκούραση και εξουθένωση πλέον δεν κρύβεται και Έλληνες στρατιώτες προβαίνουν σε βιαιότητες. Λεηλασίες και εμπρησμοί εχθρικών χωριών και πόλεων αναφέρονται, βιασμοί και λιποταξίες είναι αυτές που έρχονται στο προσκήνιο.
-Πώς έβλεπαν οι φαντάροι τη συμμετοχή τους στη Μικρασιατική Εκστρατεία; Και πώς αυτό άλλαξε στην πορεία του χρόνου;
-Στην αρχή έβλεπαν τους εαυτούς τους ως απελευθερωτές. Και αυτό τα πρώτα χρόνια επαληθεύτηκε κιόλας. Δυστυχώς όμως μετά τις εκλογές του 1920 άρχισαν να χάνουν τον ενθουσιασμό τους. Περνάνε από χωριά που δεν υπάρχει ίχνος ελληνισμού και όλοι θέλουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Οι λιποταξίες πληθαίνουν και οι πολιτικές και στρατιωτικές επιλογές κάνουν το ένα λάθος πίσω από το άλλο.
-Ποια κακώς κείμενα της εποχής εκείνης συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα;
-Με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, είδαμε πάρα πολλές παραστάσεις, που υπερτονίζουν το δράμα που βίωσε η ελληνική κοινωνία. Ξαναδιαβάζοντας, όμως, την ιστορία μπορεί, ίσως, να θεωρηθεί ότι αυτή η καταστροφή υπήρξε αποτέλεσμα της απόφασης της Ελλάδας να ξεκινήσει την Μικρασιατική Εκστρατεία. Σε αυτήν την εκστρατεία, λοιπόν, δικά μας πολιτικά και στρατιωτικά λάθη οδήγησαν στην καταστροφή, σε συνδυασμό με την αλλαγή του διεθνούς κλίματος. Αυτό είναι το δύσκολο που δεν αγγίζουμε. Ρίχνοντας μόνο το βάρος στους τρίτους και όχι στις δικές μας ευθύνες, διαιωνίζουμε έναν προβληματικό τρόπο σκέψης, που παρουσιάζει τον Έλληνα ως αιώνιο θύμα και προδομένο εταίρο των μεγάλων δυνάμεων.
Αυτός, όμως, ο τρόπος σκέψης μας καθηλώνει σε μια παθητική θέση, που οδηγεί τελικά στην αναζήτηση ενός συλλογικού άλλοθι για όλες τις καταστροφές μας. Βάζοντας, λοιπόν, την ιστορία της Μικρασιατικής Εκστρατείας στο προσκήνιο, μέσα από μια θεατρική παράσταση, και με τον ανάλογο σεβασμό, θελήσαμε να φωτίσουμε μια πτυχή της ιστορίας του 20ου αιώνα, την οποία κατά κανόνα, προσπαθούμε να αποφύγουμε.
Μέσα από τον διάλογο του παρελθόντος με το παρόν, θα προσπαθήσουμε, να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν σαν έθνος, τόσο για τα πάθη του παρελθόντος, όσο και για τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο. Θέλουμε να πιστεύουμε, ότι μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες, η διαχείριση της ιστορίας μας, θα γίνει μέσα από μια πιο υπεύθυνη ματιά, η οποία θα μας κάνει να αντιληφθούμε ότι το μέλλον πρέπει να είναι στα δικά μας χέρια και μόνο σε αυτά.
-Σήμερα έχουμε γύρω μας πολέμους που μαίνονται. Η λογοτεχνία έχει ουκ ολίγες φορές αντλήσει έμπνευση από τέτοιες διαμάχες. Πώς αυτό μπορεί να λειτουργήσει για τους μελλοντικούς ερευνητές και πώς για τους σημερινούς αναγνώστες;
-Με τα μάτια μας στραμμένα στους πολέμους που εξελίσσονται στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και το γενικευμένο μιλιταριστικό πνεύμα που επικρατεί, να δημιουργεί έντονα την απειλή ενός προοιμίου γενικευμένης σύρραξης - θεωρούμε πως είναι επιτακτικά αναγκαίο να δυναμώσει το αντιπολεμικό αφήγημα.
Πιστεύουμε ότι είναι, πλέον, η στιγμή που τα αντανακλαστικά των κοινωνιών χρειάζεται να οξυνθούν, προκειμένου να σταθούν απέναντι στην οποιαδήποτε φιλοπόλεμη διάθεση.
Το θέατρο, λοιπόν, είναι αυτό το οποίο μπορεί να φανεί ισχυρός αρωγός σε αυτή τη προσπάθεια, αφού τοποθετεί τον άνθρωπο στο κέντρο της δράσης, ανοίγοντας κύκλους διερωτήσεων και ζυμώσεων σχετικά με τον κόσμο που ζούμε ή που θα θέλαμε να ζούμε.
Η παράσταση «Το Όνειρο της Ιωνίας - Η Μικρασιατική εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών», μπορεί να παίρνει ως αφορμή την προαιώνια Ελληνοτουρκική σύγκρουση, αλλά στην ουσία, τα ζητήματα που θέτει, είναι παγκόσμια. Αφορούν την ηθική και τον πολιτισμό. Δύο από τις βασικότερες αξίες του ανθρώπινου γένους.
Χρήσιμα
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: 19-29 Δεκεμβρίου 2024, κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 20:00
Τιμές εισιτηρίων: Ταμείο θεάτρου: 17 ευρώ, Προπώληση έως και μία μέρα πριν την παράσταση: 15 ευρώ, Μειωμένο (ανέργων, φοιτητών & ομαδικό άνω των 5 ατόμων): 13 ευρώ.
Προπώληση.ticketservices.gr & καθημερινά από το ταμείο του θεάτρου.
