Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Ενόψει των επικείμενων Ευρωεκλογών, προσπάθησα να ανατρέξω στην πρώτη συμπαγή και λεπτομερή ανάμνησή μου από τη συγκεκριμένη εκλογική διαδικασία.
Ύστερα από ολίγη σκέψη, κατέληξα στις Ευρωεκλογές του 1994, σε ηλικία 11 ετών, την τελευταία εκλογική αναμέτρηση που έδωσε (και κέρδισε) ο Ανδρέας Παπανδρέου, δύο χρόνια πριν τον θάνατό του. Δεύτερο κόμμα αναδείχθηκε η Νέα Δημοκρατία του Μιλτιάδη Έβερτ (o οποίος έμελλε να χάσει και τις βουλευτικές εκλογές του 1996 από τον Κώστα Σημίτη), στην τρίτη θέση πλασαρίστηκε η -στα ντουζένια της τότε- Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά, ΚΚΕ και Συνασπισμός συμπλήρωσαν την πεντάδα των κομμάτων που ανέδειξαν ευρωβουλευτές, ενώ για λίγες ψήφους έχασε την είσοδο της στην Ευρωβουλή η Δημοκρατική Ανανέωση του μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλου (σημ: ήταν η πρώτη φορά που θεσπίστηκε το όριο του 3% και στις Ευρωεκλογές). Πόσα έχουν αλλάξει άραγε, τριάντα ολόκληρα χρόνια από τις τρίτες Ευρωεκλογές που διεξήχθησαν στην Ελλάδα, στον τρόπο με τον οποίο τις αντιμετωπίζουμε και τις προσεγγίζουμε;
Αν μπορούσαμε να εντοπίσουμε μια συγκεκριμένη διαφορά είναι, φυσικά, η ελεύθερη πτώση της αίγλης και του κύρους που τις συνοδεύουν. Εκείνη την περίοδο, με νωπά ακόμη τα πακέτα Ντελόρ και το όραμα της ενωμένης Ευρώπης, αλλά και λίγο πριν το ορόσημο του κοινού νομίσματος, οι Ευρωεκλογές συνοδεύονταν από μια αύρα (ασαφούς μεν, υπαρκτού δε) πρεστίζ. Στην πραγματικότητα, ακόμη και τότε τα κριτήρια του εκλογικού σώματος ήταν εθνικά ορμώμενα, η καμπάνια των κομμάτων ελάχιστα λοξοδρομούσε προς το ευρωπαϊκό λεξιλόγιο, τα αποτελέσματα συμβάδιζαν με τις εγχώριες τάσεις. Παράλληλα, ακόμη και τότε, τριάντα χρόνια νωρίτερα, οι Ευρωεκλογές είχαν την άτυπη στάμπα ενός δυνατού φιλικού προετοιμασίας ή στην καλύτερη ενός αγώνα κυπέλλου, παρά ενός ντέρμπι πρωταθλήματος. Καθόριζαν τάσεις, φανέρωναν δυναμικές, έδιναν το στίγμα, αποτιμούσαν κέρδη και απώλειες, αλλά δεν ήταν ποτέ το real thing, δίνοντας διαχρονικά την αίσθηση πως αποτελούν την ιδανική αφορμή για μια πιο χαλαρή ψήφο. Κι όμως, η συνολική συνθήκη και ατμόσφαιρα ήταν -έστω και ελαφρώς διαφορετική- από ό,τι σήμερα.
Τα χρόνια κύλησαν και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε όχι μόνο τη δική μας θέση στο πλέγμα της ΕΕ, αλλά και το συνολικότερο οικοδόμημα της Ευρώπης, έχει περάσει από χίλια μύρια κύματα, αλλά και από ατελείωτες αλλαγές διάθεσης. Ο σχεδόν υπαρξιακός ενθουσιασμός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έδωσε τη θέση του στη δημιουργία ενός πανίσχυρου οικονομικο-πολιτικού μπλοκ, από εκεί περάσαμε στον αυτοσκοπό και τον ιδεολογικό μονόδρομο μέχρι να φτάσουμε στη βιαστική αποδόμηση και στην ολική άρνηση, μέσα από κλυδωνισμούς, σοκ και ατελείωτα μπρος-πίσω σε κάθε επίπεδο. Τι έχει απομείνει έπειτα από όλα αυτά, μετά τις παχιές αγελάδες της πρώτης εποχής του ευρώ, την κατρακύλα της χρεοκοπίας και των δανείων, το συλλογικό τραύμα της πόλωσης του δημοψηφίσματος και του πιθανού Grexit, αλλά και τη μετέπειτα ταμπέλα του άσωτου υιού που επέστρεψε μετανιωμένος στη θαλπωρή της κοινοτικής (για να θυμηθούμε και έναν ρετρό όρο) αγκαλιάς; Λίγο τίποτα και μπόλικο καθόλου είναι μάλλον η απάντηση.
Πασχίζοντας να βρει κανείς μια νησίδα ισορροπίας ανάμεσα στους φανατισμένους γκρούπι που προσπαθούν με ταυτολογίες να πείσουν τους πάντες ότι η ΕΕ είναι ένας επι γης παράδεισος και στους ζηλωτές της δαιμονοποίησης που προσπαθούν να πείσουν τους ίδιους ανθρώπους πως η ζωή στην ΕΕ είναι λίγο πιο ζόρικη από εκείνη του Γιόζεφ Κ. στη Δίκη του Κάφκα, αναλογίζεται κανείς πόσα έχουν αλλάξει στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και πόσα έχουν μείνει στάσιμα εντός της ίδιας της ΕΕ. Υποχώρηση της πολιτικής από τη δημόσια ατζέντα, ιδεολογική κυριαρχία των αντιδραστικών φωνών και του λαϊκισμού, κραυγαλέο έλλειμμα διαφάνειας και αδιανόητα κρούσματα νεποτισμού και διαφθοράς στα όργανα και στους ανώτερους αξιωματούχους της ΕΕ, υπαρξιακή-πολιτική κρίση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, πλήρης αδυναμία συγκρότησης μιας ενιαίας ατζέντας ακόμη και στα πιο θεμελιώδη ζητήματα.
Μέσα σε όλα αυτά, και σχεδόν εύλογα, η ελληνική οπτική απέναντι στις Ευρωεκλογές σχεδόν έχει εξοστρακίσει τη λέξη Ευρώπη από τις προγραμματικές διακηρύξεις. Πράγματι, το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών πιθανώς να διαμορφώσει ένα νέο τοπίο όσον αφορά τους εγχώριους πολιτικούς συσχετισμούς. Σίγουρα, πάντως, δεν θα αλλάξει -δυστυχώς- ούτε στο ελάχιστο τη σχέση μας με την ΕΕ, αλλά και τη λειτουργία της ίδιας της Ένωσης. Στην πορεία αυτών των τριάντα ετών, σε αυτή την ήπειρο που έχει χαρίσει στον κόσμο και στην ανθρωπότητα ανυπολόγιστες ποσότητες φρίκης και ομορφιάς, πολιτισμού και καταστροφής, μάλλον κάπου χάσαμε το νήμα και το νόημα όλοι μαζί, παρά τις εξαγγελίες μιας νέας αρχής. Πλέον, καλούμαστε πρωτίστως να βρούμε τη χαμένη αίσθηση του ανήκειν μπας και επαναφέρουμε τη φλόγα της δημιουργίας.
