Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Μπορείτε να φανταστείτε μία δίκη με δεκάδες χιλιάδες ενάγοντες και ένα και μόνο εναγόμενο, στη σύγχρονη δικαστική πραγματικότητα; Μία τέτοια, ασυνήθιστη και πρωτοφανής για τα δεδομένα της εποχής μας, δίκη θα διεξαχθεί στις 9 του ερχόμενου Απριλίου, στη Βιέννη. Στη θέση του εναγόμενου βρίσκεται η, πασίγνωστη σε όλους μας, πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ονόματι facebook και σε αυτή του ενάγοντα, είκοσι πέντε χιλιάδες χρήστες του, οι οποίοι του προσάπτουν ορισμένες βαρύτατες κατηγορίες. Στον συνολικό αριθμό των εναγόντων μπορούν να προστεθούν ακόμη πενήντα χιλιάδες χρήστες του facebook, οι οποίοι υποστηρίζουν εγγράφως και επωνύμως την καταγγελία, αλλά αδυνατούν, για δικονομικούς κυρίως λόγους, να εκπροσωπηθούν στη δίκη.
Για να γίνουμε κάπως πιο συγκεκριμένοι, η πλήρης λίστα των κατηγοριών περιλαμβάνει τα εξής ζητήματα: α) απροθυμία εφαρμογής και ενεργοποίησης δικλείδων ασφαλείας που διαφυλάσσουν το αγαθό της προστασίας του ιδιωτικού απόρρητου, β) μη εξουσιοδοτημένη χρήση δεδομένων για ανεπαρκώς διευκρινισμένους σκοπούς, γ) συμμετοχή στο πρόγραμμα παρακολούθησης πολιτών από την αμερικανική NSA, μέσω του παγκόσμιου προγράμματος παρακολούθησης τηλεπικοινωνιών PRISM, δ) καταγραφή και κωδικοποίηση της περιήγησης χρηστών σε ιστοσελίδες, μέσω των apps, καθώς και μέσω της χρήσης του like button, δ) παράνομη χρήση της μηχανής αναζήτησης Graph Search, η οποία ενσωματώθηκε στο facebook το 2013 και στ) διασύνδεση και αξιολόγηση όλων των βάσεων δεδομένων (Big Data), με σκοπό την ανάλυση και μέτρηση της διαδραστικής δραστηριότητας των χρηστών.
Ο φόβος του Μεγάλου Αδελφού που παρακολουθεί κάθε μας δραστηριότητα και κοινωνεί τις προσωπικές μας στιγμές και σκέψεις σε κάθε ενδιαφερόμενη πηγή χειραγώγησης, ελέγχου και εξουσίας είναι παλιός και βαθιά ριζωμένος στον ανθρώπινο ψυχισμό. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, κινείται σε πιο σύνθετα ψυχολογικά και φιλοσοφικά μονοπάτια από αυτό της αναγκαιότητας προάσπισης του έννομου αγαθού του ιδιωτικού βίου. Εδώ και πολύ καιρό, είναι μάλλον βέβαιο πως η ιερότητα και η μυστικότητα των προσωπικών μας δεδομένων κάθε άλλο παρά απαραβίαστες μπορούν να θεωρούνται. Εφόσον το θελήσουν, κρατικές και υπέρκρατικές δομές είναι σε θέση ανά πάσα στιγμή να ξεψαχνίσουν το οτιδήποτε μας αφορά, χωρίς να παρεμποδίζονται από οποιοδήποτε από τα νόμιμα μέσα άμυνας μας έχουν διατεθεί. Ακόμη κι αυτή όμως η οφθαλμοφανής παραδοχή της κατά παραγγελία εισβολής στην ιδιωτική μας σφαίρα δεν εξισώνεται με τον βαθύτερο και «οργουελικό» τρόμο της συνεχούς παρακολούθησης.
Ισχύει όντως κάτι τέτοιο; Ζούμε σε μία μαύρη δίνη, όπου όλες μας οι κινήσεις καταγράφονται και ερμηνεύονται; Η φανερή διαπίστωση είναι πως αυτή η ιστορία δεν χρειάζεται πλέον κάποιον κακό δράκο για να πάρει σάρκα και οστά. Όπως σε πολλές από τις δυστοπικές υπόνοιες του παρελθόντος που έχουν καταστεί παροντικές πραγματικότητες, ο δράκος έχει λάβει τη δική μας μορφή. Εν προκειμένω και μιας που αποτελεί το κυρίως θέμα μας σε αυτές τις γραμμές, υπάρχει κάποιος τόσο αφελής που να πιστεύει ότι ο απίστευτος πλούτος πληροφοριών που διοχετεύεται στον μπλε ωκεανό του ενάμιση δισεκατομμυρίου χρηστών του facebook μένει ασφυκτικά κλεισμένος στα στεγανά του; Είναι σαν να πιστεύει κανείς πως με γυαλιά ηλίου μπορεί να κοιτάξει από απόσταση αναπνοής τον ήλιο.
Η πικρή αλήθεια είναι πως οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν τοποθετήσει οι ίδιες το μόνιτορ παρακολούθησης μέσα στο σπίτι τους, στη δουλειά τους, στον ελεύθερό τους χρόνο. Με κάθε τρόπο και πάση θυσία, θέλουμε να γνωρίζουν οι πάντες τα πάντα για εμάς. Από το πώς περάσαμε κάθε ολότελα βαρετή στιγμή της μέρας μας, μέχρι το πώς αντιδράσαμε σε κάποια στιγμή φαινομενικά βαρυσήμαντη και μοναδική στιγμή της ζωή μας (όπως ένα βίωμα ακραίας χαράς ή ακραίου πένθους). Είναι ο φόβος της μοναξιάς; Είναι η ανάγκη της ακατάσχετης πληροφόρησης; Είναι η δίψα για κατεδάφιση της απόστασης, τόσο της κυριολεκτικής όσο και της μεταφορικής; Ίσως αυτά και χίλια δυο άλλα μαζί να συντελούν σε αυτό το μοντέρνο φαινόμενο, το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι οι συνήθειές, οι προτιμήσεις, οι εμμονές, οι λύπες και οι χαρές μας δεν ανήκουν πλέον μόνο σε εμάς. Τις έχουμε χορηγήσει όχι απλώς αλλού, αλλά παντού. Και σε μία εποχή, όπου τα πάντα είναι κατανάλωση παντός τύπου, όλα τα παραπάνω, δυστυχώς και στενάχωρά, καταλήγουν precious assets που δεν πρέπει να αφεθούν χαμένα σε καμία των περιπτώσεων.
