Γράφει ο Παναγιώτης Σκουρής*
Δανείζομαι και πειράζω λίγο τον τίτλο βιβλίου της αγαπημένης Isabel Allende, για να σταθώ λιγάκι στο θέμα της ενημέρωσης που όλοι μας λαμβάνουμε στη σύγχρονη εποχή. Σε εφημερίδα γράφουμε, άλλωστε.
Τις επιφυλάξεις μας γενικά σε σχέση με το ζήτημα της ενημέρωσης και τις διάφορες πηγές της τις έχουμε εκφράσει και άλλη φορά από αυτήν εδώ τη στήλη.
Είχαμε μάλιστα κάνει και ειδική αναφορά στην επίδραση που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όχι μόνο συνολικά στη ζωή, αλλά ειδικά στην ενημέρωση. Αλλά, ας πιάσουμε το νήμα από την αρχή.
Το σίγουρο είναι, ότι λόγω ειδικά της τεχνολογίας, η είδηση πλέον είναι πολύ εύκολα προσβάσιμη και μάλιστα σε πολύ υψηλές ταχύτητες και σε όλους. Δε χρειάζεται, να κάνεις τίποτα το ιδιαίτερο, αρκεί να έχεις ένα κινητό τηλέφωνο, ένα tablet ή έναν υπολογιστή ή και όλα αυτά. Επίσης, βρίσκεις άμεσα τα πάντα, χωρίς, να χρειάζεται, να βγεις καν από το σπίτι σου.
Άρα, οι παλαιότερες εκδοχές ενημέρωσης που απαιτούσαν ένα κάποιο ψάξιμο έχουν παρέλθει τουλάχιστον σε επίπεδο πρώτης επιλογής.
Ας δούμε πρώτα το θετικό της εξέλιξης αυτής. Οι ενημερωμένοι άνθρωποι είναι πλέον πολύ περισσότεροι από ό,τι παλιότερα και αυτό έχει σίγουρα, να κάνει με το γεγονός, ότι οι ειδήσεις ταξιδεύουν μέσω κοινωνικών δικτύων. Ουσιαστικά οι διάφορες αυτές επιλογές, οι οποίες απαιτούν μεγάλο μέρος του χρόνου σου, σε αναγκάζουν με έναν τρόπο, να πας και προς τα εκεί και άρα, να είσαι ενημερωμένος γενικά. Αυτό λοιπόν είναι σίγουρα θετικό.
Πάμε τώρα στην αρνητική διάσταση του ζητήματος. Η τάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι, να σου προσφέρουν την τροφή σου έτοιμη. Άρα, να μην αφήνουν ιδιαίτερο περιθώριο για σκέψη και προβληματισμό. Και αυτό το βρίσκουμε σε δύο επίπεδα:
- αφενός δεχόμαστε την είδηση αμάσητα, δηλαδή χωρίς ιδιαίτερο προβληματισμό και διάθεση αναζήτησης ή διασταύρωσης. Κατά μία έννοια σκεφτόμαστε, ότι για να «ανεβαίνει» στο αγαπημένο μας μέσο, τότε είναι και έγκυρη.
- αφετέρου εθιζόμαστε με έναν τρόπο στην είδηση τύπου ταχυφαγείου (fast food) και αντιδράμε εν τέλει στο ενδεχόμενο, να πρέπει είτε να το ψάξουμε λίγο παραπάνω ή να αντιπαρατεθούμε με ένα κείμενο (κυρίως) ειδησεογραφικού περιεχομένου μεγαλύτερης έκτασης και πιο σύνθετης γραφής και περιεχομένου.
Κρατάμε λοιπόν τη βιασύνη μας σε σχέση με την είδηση. Που την ακολουθεί και μία ανάγκη, να βρίσκουμε όλα και περισσότερα καινούρια θέματα που (νομίζουμε ή μας πείθουν εν τέλει, ότι) μας ενδιαφέρουν.
Αντίστοιχη βέβαια βιασύνη και άγχος έχουν και εκείνοι που μας προμηθεύουν και παρουσιάζουν τις ειδήσεις. Και μάλλον αντιλαμβανόμαστε όλοι, ότι το σύνολό τους κινείται μέσα σε έναν αδυσώπητο ανταγωνισμό. Οπότε μέσα σε όλη αυτήν την αγωνία και το ανελέητο κυνήγι της είδησης, πέφτουν και οι δικές τους αντιστάσεις σε σχέση με την εγκυρότητα της είδησης. Ιδίως αν πρόκειται για κάτι πιασάρικο.
Το φαινόμενο αυτό το βρίσκεις παντού, δηλαδή τόσο στον έντυπο, όσο και στον ηλεκτρονικό τύπο. Και τελικά είναι πολλές οι φορές που διαδίδεται γρήγορα και μαζικά κάτι που έχει λίγη ή και ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα.
Το επόμενο νεότερο κάπως στοιχείο που μας έχει φέρει η ταχύτητα και μαζικότητα της είδησης, σε συνδυασμό με τη διασπορά της από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι η διάθεση ή η ανάγκη για σχολιασμό. Που πλέον έχει φύγει από τις αναρτήσεις και έχει περάσει τόσο στα δημοσιεύματα, όσο και στις τηλεοπτικές εκπομπές (παραδοσιακές και διαδικτυακές).
Με άλλα λόγια -πάντα υπό την πίεση του ανταγωνισμού και του γεγονότος, ότι όλοι έχουν λίγο ως πολύ την ίδια γρήγορα πρόσβαση στο σύνολο των ειδήσεων- δε φτάνει η αναμετάδοση και αναπαραγωγή της, αλλά απαιτείται πλέον, για να υπάρξει διαφοροποίηση και ως εκ τούτου προσέλκυση μεγαλύτερου κοινού, ο σχολιασμός της.
Οπότε, τί κάνει κυρίως η εκπομπή που σέβεται τον εαυτό της;
Μαζεύει διάφορους ανθρώπους, συνήθως εντελώς ετερόκλητους, γύρω από ένα τραπέζι, αφιερώνει μισό λεπτό στην είδηση και εν συνεχεία μισή ώρα στο σχολιασμό της. Τα σχόλια βέβαια που ακούγονται είναι του επιπέδου της προαναφερθείσας παρέας. Χαμηλού τις περισσότερες φορές.
Όμως, υπάρχουν και φορές, όπου τα πράγματα ξεφεύγουν και προκειμένου, να κάνουμε ντόρο, προβαίνουμε σε ενέργειες που είναι απλά ανεπίτρεπτες. Έγινε άλλωστε πρόσφατα αυτό, όπου με αφορμή ένα τραγικό γεγονός, ορισμένοι θεώρησαν, ότι είναι σκόπιμο, να κάνουν κοινωνικό σχολιασμό.
Το καλό βέβαια ήταν, ότι υπήρξε αντίδραση. Το κακό είναι, ότι αυτός ο τρόπος έχει εδραιωθεί και δε θα μας αφήσει σύντομα. Κυρίως, επειδή τις περισσότερες φορές οι χοντράδες λέγονται γύρω από θέματα που είναι σοβαρά, αλλά όχι τραγικά. Και σε αυτές τις περιπτώσεις δεν διαμαρτύρεται δυστυχώς κανείς.
Μήπως λοιπόν θα πρέπει, να κρατήσουμε το θετικό από όσα λέμε πιο πάνω και να προσπαθήσουμε, να το ανεβάσουμε επίπεδο;
*Ο Παναγιώτης Σκουρής είναι δικηγόρος, διδάκτωρ νομικής του πανεπιστημίου Regensburg και συνιδρυτής του δικηγορικού γραφείου AnP Legal Praxis (www.anplegal.gr).
