Της ΛΕΜΟΝΙΑΣ ΒΑΣΒΑΝΗ
Μπορεί το σκάκι να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για έργα τέχνης; Η απάντηση είναι ναι! Και ο Νικόλας Σφήκας το αποδεικνύει εδώ και χρόνια μέσα από τα έργα του.
Και μια αντιπροσωπευτική ιδέα από αυτά θα έχουμε στο πλαίσιο της έκθεσης «Ο Αλφόνσο διδάσκει Μπρονστάιν!» που θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού από τις 27 Ιουνίου (εγκαίνια στις 20.00) έως τις 2 Σεπτεμβρίου 2018.
«Είναι η 26η έκθεση που κάνω. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι με το σκάκι και με το ρετρό σαχ. Είναι μια θεωρία προσέγγισης μεταξύ παρτίδων σκακιού και πώς μέσα από την παρτίδα μπορεί να προβληθεί το χρώμα. Η θεωρία αναφέρεται στη μεταφυσική διάσταση ζωγραφικής και σκακιού βασισμένη στη χωροχρονική εξέλιξη της κίνησης στη σκακιέρα. Ουσιαστικά ήταν μια επέκταση της μπάουχαους, του Κλε, του Καντίνσκι κλπ. Εξετάζω πώς γίνεται μια σκέψη και ενέργεια, από μια παρτίδα, να μετατραπεί σε σχήμα και σε χρώμα. Και αυτή η θεωρία έγινε γνωστή μέχρι και στην Ινδία… Παίρνω παρτίδες σκακιού και εμπνέομαι από αυτές. Για παράδειγμα σε μια πρώτη σειρά που είχα κάνει είχα εμπνευστεί από ελληνιστικά ειδώλια, τα έβαλα δηλαδή μέσα στην παρτίδα σαν να θέλουν και αυτά να παίξουν. Τώρα χρησιμοποίησα μεσαιωνικά κομμάτια», μάς εξήγησε ο ίδιος ο καλλιτέχνης σε τηλεφωνική μας συνομιλία.
Τίτλος έργου: 35…Βe5, Kolbus-Bronstein
Ποιος όμως ήταν ο Αλφόνσο και ποιος ο Μπρονστάιν; «Ο Αλφόνσο Σοφός (1221-1284), ήταν βασιλιάς της Καστίλης και της Λεόν. Αυτός συνέταξε το «Βιβλίο των παιχνιδιών» (Libro de ajedrez, dados, y tablas, 1283), την πρώτη εγκυκλοπαίδεια παιχνιδιών που είχε ως πυρήνα το σκάκι. Έβαλε να παίζουν άτομα από διαφορετικές θρησκείες και δοξασίες για να τους ενώσει. Και χρησιμοποίησε μάλιστα και πρόσωπα από το οικογενειακό του περιβάλλον, ενίοτε και με συνοδεία μουσικής. Πήρα λοιπόν αυτές τις μορφές σε αφαιρετική διάσταση, κυρίως σε χαρακτικά, αλλά και σε λάδια, και τις έβαλα να παίζουν, όμως να παίζουν ένα άνοιγμα σκακιού που είναι γνωστό ως “Ινδική του Βασιλιά”. Με αυτό το άνοιγμα ο αξιωματικός της μαύρης παράταξης που κινείται στα μαύρα τετράγωνα, αναπτύσσεται σε μεγάλη διαγώνιο Α1Θ8 και γίνεται ένα πολύ δυνατό κομμάτι. Με αυτό το άνοιγμα ασχολήθηκε ο σκακιστής Ντέιβιντ Μπρονστάιν (1924-2006), ο οποίος επηρέασε πολλούς παίκτες που ήταν δυνατοί και επιθετικοί. Επομένως τα έργα μου είναι εμπνευσμένα από παρτίδες που έχουν σχέση με την “Ινδική του Βασιλιά” και παίζουν μορφές από το μεσαίωνα», μάς είπε ο κ. Σφήκας.
Τίτλος έργου: 36.Qg1, Lisitsyn-Bronstein, 1944, variation II a
Εξήγησε πως «το σκάκι χαρακτηρίζεται από ανοίγματα και στρατηγική. Το παιχνίδι, για το οποίο υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία, χωρίζεται σε τρία μέρη: στο άνοιγμα, στο μέσο και στο φινάλε. Ένα από τα ανοίγματα είναι και η “Ινδική του Βασιλιά”. Άρα μπορούμε να πούμε πως τα έργα που θα δείτε είναι πίνακες ζωγραφικής με θέμα το σκάκι, με μορφές από τον μεσαίωνα που παίζουν ένα άνοιγμα του 20ου αιώνα, ένα άνοιγμα μοντέρνο που δεν υπήρχε στην εποχή του Αλφόνσο».
Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων θα παρουσιαστεί στον χώρο της έκθεσης εικαστικό δρώμενο με τίτλο «Φιλικοί αγώνες μεταξύ δύο σκακιστριών».
Τι θα γίνει; «Θα είναι μια performance. Θα έρθουν δύο πρωταθλήτριες σκακιού. Η μια θα είναι στα μαύρα και θα παίζει με τα άσπρα κομμάτια, και η άλλη θα είναι ντυμένη στα άσπρα και θα παίζει με τα μαύρα κομμάτια. Και θα παίξουν ανοίγματα από την Ινδική του Βασιλιά. Κάτι ανάλογο είχαμε κάνει και πριν μερικά χρόνια στο Βαφοπούλειο, σημείωσε ο καλλιτέχνης.
Ο Νικόλας Σφήκας
Ο Νικόλας Σφήκας σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Helwan Καΐρου. Εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει στο ενεργητικό του 25 ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, πολλές ομαδικές και έχει βραβευτεί επανειλημμένα. Το όνομά του συμπεριλαμβάνεται σε πολλά λεξικά και εγκυκλοπαίδειες. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και πινακοθήκες.
Το Ρέτρο-σαχ
Ρεύμα τέχνης με θέμα την κίνηση στο σκάκι. Η ονομασία προέρχεται από το Retro που σημαίνει επαναφορά και Shah που είναι ο βασιλιάς. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τον Νικόλα Σφήκα το 1993 για να περιγράψει ζωγραφικά έργα του που εκφράζουν τα συναισθήματα που εγκυμονεί ο μεταφυσικός κόσμος της κίνησης στη σκακιέρα. Τα έργα προχωρούν μέσα από την ενορατική κατανόηση μιας παρτίδας ή μιας φάσης προβλήματος και αναπαριστούν την πνευματική και ψυχική ενέργεια που συσσωρεύεται με την κίνηση των κομματιών στη χωρο-χρονική διάσταση της σκακιέρας.
Η έκθεση θα διαρκέσει από 27.6 έως 2.9.2018 στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Πτέρυγα περιοδικών εκθέσεων «Κυριάκος Κρόκος».
Ώρες λειτουργίας: 8.00-20.00. Είσοδος ελεύθερη.
