Ανοιχτοί οι πολυεπίπεδοι δίαυλοι Ελλάδας-Τουρκίας
Συγκεκριμένα υπογραμμίζουν τα εξής: 1. Έχοντας πάντα ως απαρέγκλιτη προτεραιότητα την προάσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στο ακέραιο, η Ελλάδα επέμεινε σταθερά στο δρόμο της διπλωματίας, διατηρώντας ανοιχτούς πολυεπίπεδους διαύλους με την Τουρκία τα τελευταία χρόνια, γνωρίζοντας ότι έχουν ακόμα μεγαλύτερη σημασία αυτήν την περίοδο. Κρίσιμες στο πλαίσιο αυτό ήταν:
- Οι τρεις επισκέψεις του πρωθυπουργού στην Τουρκία το 2015-2016 και οι συναντήσεις ΥΠΕΞ που συνεισέφεραν καθοριστικά στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, την οικοδόμηση της ευρωτουρκικής στρατηγικής σχέσης και την προώθηση των συνομιλιών για το Κυπριακό.
- Η στήριξη στη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Τουρκίας κατά την απόπειρα πραξικοπήματος, τον Ιούλιο του 2016.
- Η σταθερή στήριξη στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας και στη διατήρηση των ευρωτουρκικών διαύλων.
- Η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου για πρώτη φορά μετά από 65 χρόνια στην Αθήνα.
- Η μη προσχώρηση της Ελλάδας στη λογική επιβολής οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία κατά την τελευταία περίοδο.
2. Στο πλαίσιο αυτών των διμερών σχέσεων, εντάθηκαν οι επαφές μέσω όλων των υφιστάμενων διαύλων (πρωθυπουργός, υπουργός Εξωτερικών, γενικός γραμματέας υπουργείου Εξωτερικών, ελληνικές διπλωματικές και προξενικές Αρχές στην Τουρκία, Α/ΓΕΕΘΑ) προς την Τουρκία για την απελευθέρωση των δυο στρατιωτικών και αναδείχτηκαν οι επιπτώσεις που είχε η παράνομη κράτηση τους.
Η σημασία της συνάντησης Τσίπρα-Ερντογάν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ
Κυρίως, το θέμα συζητήθηκε εκτενώς στη συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο Πρόεδρο, στο περιθώριο της Συνόδου ΝΑΤΟ, η οποία κράτησε πάνω από 1,5 ώρα. Μία συνάντηση την οποία ορισμένα ΜΜΕ στη χώρα μας, μέσα στον αντιπολιτευτικό τους οίστρο, έσπευσαν τότε να χαρακτηρίσουν ως αποτυχία.
Τη στιγμή μάλιστα που έπειτα από εκείνη τη συνάντηση ο πρωθυπουργός είχε δηλώσει στη συνέντευξη Τύπου: «Κατ' αρχάς τα λόγια μου είναι μετρημένα, ωστόσο πρέπει να σας πω ότι βγαίνοντας από τη συνάντηση έχω περισσότερες ελπίδες από ότι πριν μπω στη συνάντηση αυτή. Δεν ήταν μια εύκολη συνάντηση, γι' αυτό διήρκησε σχεδόν δύο ώρες».
Και στη συνέχεια ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στη συζήτηση που είχε με τον Ταγίπ Ερτντογάν για το ζήτημα των δύο στρατιωτικών λέγοντας: «Στον Πρόεδρο Ερντογάν, έδωσα να καταλάβει ή ελπίζω τουλάχιστον, ότι το ζήτημα των οκτώ δεν μπορεί να συσχετίζεται με το ζήτημα των δύο. Είναι άλλο θέμα όταν κάποιος ζητά άσυλο και ακολουθούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες και βεβαίως υπεύθυνη για τις αποφάσεις είναι η ανεξάρτητη σε ένα κράτος δικαίου, όπως η Ελλάδα, δικαιοσύνη και άλλο ζήτημα είναι αυτό που αφορά τη σύλληψη και την κράτηση δύο στρατιωτικών που κατά τη διάρκεια επιχείρησης ρουτίνας, που αφορά την επίβλεψη των συνόρων, πέρασαν κατά λάθος, κατά κάποια μέτρα στην άλλη πλευρά. Και εν τοιαύτη περιπτώσει αυτό που η ελληνική πλευρά ζητάει δεν είναι κάποια χάρη, αλλά να προχωρήσουν οι διαδικασίες. Και βεβαίως εφόσον οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν διαπράξει κάποιο αδίκημα, που δεν έχουν διαπράξει, να οριστεί η προβλεπόμενη διαδικασία, να δικαστούν και εν πάση περιπτώσει να μπορέσουν να επιστρέψουν στις οικογένειες τους».
Ουδέποτε μπήκε σε παζάρια το ζήτημα των δύο στρατιωτικών
«Είναι προφανές τόσο διά της δήλωσης του πρωθυπουργού όσο και εκ του αποτελέσματος τελικά, ότι για το ζήτημα αυτό η Ελλάδα ουδέποτε μπήκε σε παζάρια», σημειώνουν οι κυβερνητικές πηγές και προσθέτουν: «Τονίστηκε ότι η ελληνική δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και ότι για τους 8 Τούρκους στρατιωτικούς οι οποίοι είναι κατηγορούμενοι για συμμετοχή στο πραξικόπημα, ακολουθήθηκαν και ακολουθούνται οι προβλεπόμενες από τη δικαιοσύνη διαδικασίες. Την ίδια στιγμή που φυσικά, υποστηρίχτηκε σταθερά η θέση αρχών της χώρας μας ότι πραξικοπηματίες δεν είναι ευπρόσδεκτοι στην Ελλάδα. Η συσχέτιση αυτών με τους δύο στρατιωτικούς, δεν υπήρξε ποτέ ως επιλογή για την ελληνική κυβέρνηση, αντιθέτως η άποψη αυτή υποστηρίχθηκε μόνο από στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Ανάδειξη του ζητήματος από την Ελλάδα στους συμμάχους και στα διεθνή φόρα
3. Η Ελλάδα ανέδειξε σταθερά και δυναμικά το ζήτημα στις συνομιλίες με τους συμμάχους και εταίρους της και σε διεθνή και ευρωπαϊκά φόρα, ώστε να ασκήσει επιπλέον πίεση για επίλυση του ζητήματος. Στο πλαίσιο αυτό, το αίτημα για την απελευθέρωση των δύο στρατιωτικών μας, εντάχθηκε στα Συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σε Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παράλληλα, τέθηκε επιτακτικά από τους Προέδρους Τουσκ και Γιούνκερ στη Σύνοδο της Βάρνας, ενώ αναδείχτηκε επίμονα στο ΝΑΤΟ, τόσο από τον πρωθυπουργό όσο και από τον υπουργό Εξωτερικών και τον υπουργό Εθνικής Άμυνας. Ενώ τέλος, το ζήτημα τέθηκε επανειλημμένως στις γερμανοτουρκικές και αμερικανοτουρκικές συνομιλίες, ενώ τέθηκε και στη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν τον Απρίλιο, αφού λίγες μέρες πριν είχε αναφερθεί σχετικά ο πρωθυπουργός σε τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Ρώσο Πρόεδρο.
Η προσπάθεια της Άγκυρας να επανεκκινήσει τις σχέσεις με την Ε.Ε και τα κράτη-μέλη της
4. Σημαντικός παράγοντας στην επίλυση του ζητήματος κατά την παρούσα περίοδο είναι και η προσπάθεια της Τουρκίας να επανεκκινήσει τις σχέσεις της με την ΕΕ και τα κράτη-μέλη της (αποκατάσταση σχέσεων με Ολλανδία, συνάντηση με Μέρκελ, προσέγγιση Αυστρίας), σε μια περίοδο που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε κρίση. Η Τουρκία προέβη σε αυτή την κίνηση αναγνωρίζοντας ότι το ανωτέρω ζήτημα είχε - μετά από τις ανωτέρω ελληνικές ενέργειες - καταστεί καίριας σημασίας για την επανεκκίνηση των ευρωτουρκικών σχέσεων».
Το παρασκήνιο της απελευθέρωσης των δύο στρατιωτικών
Το παρασκήνιο πλούσιο, πολλοί οι «παίκτες» που έπαιξαν ρόλο (εμφανώς ή αφανώς) για να φτάσουμε στην προχθεσινή εξέλιξη. Το Αθηναϊκό Πρακτορείο συνομίλησε με κυβερνητικές και διπλωματικές πηγές, σε μια προσπάθεια να φωτίσει μέρος τουλάχιστον, αυτού του παρασκηνίου. Το «κλειδί» ίσως, για την αποφυλάκιση του αξιωματικού Άγγελου Μητρετώδη και του υπαξιωματικού Δημήτρη Κούκλατζη ήταν η διεθνοποίηση του θέματος της άδικης φυλάκισής τους, χωρίς κατηγορητήριο σημειωτέον εδώ και τόσους μήνες. Το γεγονός, δηλαδή, ότι η Αθήνα, παράλληλα με τις διαρκείς ελληνο-τουρκικές συνομιλίες, έφερε το ζήτημα σε ευρωπαϊκά όργανα, έκανε επαφές με διεθνείς παράγοντες. Σαν «βάλσαμο», ακούστηκε η αναφορά του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στο ελληνικό Κοινοβούλιο τον Απρίλιο, υπέρ της άμεσης απελευθέρωσης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών από τις φυλακές της γείτονος. Είχε προηγηθεί η ευρω-τουρκική Σύνοδος της Βάρνας, με τους κ.κ. Γιούνκερ και Μπορίσοφ να βάζουν το θέμα της απελευθέρωσης του Αγγ. Μητρεώδη και του Δ. Κούκλατζη στην ευρωπαϊκή ατζέντα των συνομιλιών με τον Ρ. Τ. Ερντογάν.
Οι ελληνικές πιέσεις στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ
Με τις ελληνικές πιέσεις να κορυφώνονται στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, τον Ιούλιο, εκεί όπου Ντόναλντ Τραμπ, Ανγκελα Μέρκελ κ.α. ηγέτες ενημερώνονται από πρώτο χέρι από τον Έλληνα πρωθυπουργό, για το θέμα της συνεχιζόμενης κράτησης.
Ο Αλέξης Τσίπρας στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε προτίμησε να κρατήσει κλειστά τα χαρτιά του, παρά τα βήματα που έγιναν στο θέμα τότε. Ήταν η στιγμή των πράξεων, όχι των λόγων. Από την άλλη πάντως, το δικό του ρόλο έπαιξε η χρονική συγκυρία, η οικονομική κρίση που διέρχεται η Τουρκία. Με δεδομένο το εκρηκτικό κλίμα στις σχέσεις Τραμπ- Ερντογάν, ο Τούρκος Πρόεδρος έδειξε να συνειδητοποιεί τη σημασία του να κρατήσει «ζωντανά» τα ευρωπαϊκά ερείσματα. Και οι καλές ευρω-τουρκικές σχέσεις περνούν και μέσα από την Ελλάδα, «κομμάτι» των οποίων ήταν, μέχρι προχθές, η απελευθέρωση των δύο στρατιωτικών.
Δεν ήταν μόνον οι διεθνείς πιέσεις…
Στην προσπάθεια πάντως κάποιων πλευρών να αποδώσουν την επιτυχία στις διεθνείς πιέσεις και μόνον, διάφορες πηγές απαντούσαν ότι κάτι τέτοιο προφανώς και δεν ισχύει, αρκεί να δει κανείς ότι η Άγκυρα άφησε ελεύθερους τους Έλληνες, όχι όμως τους Γερμανούς πολίτες που κρατούνται στις τουρκικές φυλακές ή, πολύ περισσότερο, τον Αμερικανό πάστορα. «Είχαμε σταθερή γραμμή και δικαιωθήκαμε, η ελληνική διπλωματία έκανε τη δουλειά της σωστά», έλεγαν οι κυβερνητικές πηγές. Πέραν των επαφών σε επίπεδο κορυφής που είχε ο Αλ. Τσίπρας, καθοριστικός ήταν ο ρόλος του υπουργού Εξωτερικών Ν. Κοτζιά και των διπλωματών που μνημόνευσε ο υπουργός προχθές βράδυ. Επίσης κρίσιμη η συμβολή της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, των Π. Καμμένου και Φ. Κουβέλη, καθώς και του αρχηγού ΓΕΕΘΑ Ευ. Αποστολάκη.
