Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Όλοι το έχουμε διαβάσει, όλοι το έχουμε ακούσει. Σε πρώτη φάση την επομένη των πολλαπλών επιθέσεων στο Παρίσι, σε εμφατική επανάληψη μετά τα βομβιστικά χτυπήματα στο μετρό και στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών. Αναφέρομαι στην ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι τζιχαντιστές έχουν ως άμεσο σκοπό να πλήξουν την καρδιά του δυτικού τρόπου ζωής. Να αιματοκυλίσουν την καθημερινότητα των δυτικών κοινωνιών, συνδέοντας αυτό τον στρατηγικό - πολεμικό στόχο με προφανείς συμβολικές και ιδεολογικές προεκτάσεις. Ξεκινώντας να ερευνούμε το ποσοστό αλήθειας της παραπάνω άποψης, θα σταθούμε αρχικά στο προφανές. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πως η Ευρώπη εντάσσεται σταδιακά στο παγκόσμιο τερέν αίματος. Αυτή η εξέλιξη έχει εύλογα δημιουργήσει μία αίσθηση πρωτόγνωρου πανικού και φόβου. Δυο στοιχεία που, όταν διαπλέκονται με μία αντιπαραγωγική και αχρείαστη αυτό-αναφορικότητα, δίνουν στρεβλά συμπεράσματα.
Είθισται να λέγεται σε πολλούς τομείς της ζωής πως οι αριθμοί συνιστούν τον ασφαλέστερο τρόπο να πει κανείς συγκεκαλυμμένα ψέματα. Πολύ συχνά αληθές και πέρα για πέρα κατανοητό το πνεύμα του σοφού γνωμικού, αλλά καμιά φορά θα ήταν σώφρον να ρίχνουμε μία ματιά στους αριθμούς. Όχι όμως μόνο σε αυτούς που μας βολεύουν, αλλά σε όλους τους αριθμούς που προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες. Εν προκειμένω, ένα στατιστικό δεδομένο επί του θέματος είναι πραγματικά ενδιαφέρον, αν όχι και εντυπωσιακό. Μονάχα μέσα στον Μάρτιο του 2016, σημειώθηκαν συνολικά 8 αιματηρές επιθέσεις τζιχαντιστών σε όλο τον πλανήτη, δείγμα μιας έντασης που κλιμακώνεται κι αναμένεται να εμφανίσει περαιτέρω αυξητικές τάσεις. Πόσες όμως ήταν οι επιθέσεις των τζιχαντιστών σε αμιγώς ευρωπαϊκό έδαφος πλην αυτής των Βρυξελλών; Καμία, είναι η απάντηση. Οι υπόλοιπες επτά επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν σε Πακιστάν (2), Τουρκία (2), Ακτή Ελεφαντοστού, Νιγηρία και Ιράκ. Επομένως, ας θέσουμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Η Ευρώπη αποτελεί κομβικό, αλλά όχι αποκλειστικό, πεδίο μάχης για τους τζιχαντιστές. Ο δυτικός τρόπος ζωής τους είναι μεν μισητός, αλλά και ο αφρικανικός πχ δεν μοιάζει να τους συγκινεί και ιδιαίτερα...
Και μιας που πιάσαμε το ζήτημα της σημασίας του modus vivendi, ας θίξουμε την προφανή αβλεψία της Ευρώπης σε ζήτημα ανάλυσης δεδομένων και σφαιρικής κατανόησης της νέας απειλής που τη διατρέχει. Η ως τώρα στάση της Ευρώπης φανερώνει μία αίσθηση πελαγώματος και μουδιάσματος. Η κατόπιν εορτής επίκληση μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης και η στείρα ερμηνεία του φαινομένου δεν βοηθούν. Εντούτοις, όλα τα απαραίτητα στοιχεία είναι ακριβώς μπροστά στα μάτια μας. Δυστυχώς, το πρόβλημα είναι εξαιρετικά πιο ακανθώδες από την προτεινόμενη λύση της αεροστεγούς διαφύλαξης των συνόρων από τους εισβολείς. Οι δράστες των επιθέσεων σε Παρίσι και Βρυξέλλες δεν ήταν εξωτερικοί εισβολείς. Αντιθέτως, ήταν πολίτες της ΕΕ, άνθρωποι που είχαν στο πιάτο τις αξίες και τα θέλγητρα του δυτικού πολιτισμού. Πώς κατέληξαν λοιπόν να ενδίδουν στα κηρύγματα του ισλαμικού φονταμενταλισμού;
Πέρα από την αστυνόμευση, πέρα από τους ελέγχους, πέρα από την κατασταλτική πρόληψη, υπάρχει ένα όπλο πολύ ισχυρότερο: η κατανόηση όλων των πτυχών ενός σοβαρότατου προβλήματος. Η γνώση ήταν ανέκαθεν δύναμη και πολλές φορές αποτελεσματικότερη από αυτή των όπλων. Επικεντρωνόμενοι λοιπόν στα του οίκου της Ευρώπης (που εννοείται πως είναι απειλούμενος, απλώς ο πρωτύτερος συλλογισμός ήθελε να καταδείξει ότι δεν είναι ο μόνος), είναι απαραίτητο να μελετήσουμε εξονυχιστικά το προφίλ των στρατευόμενων τζιχαντιστών εσωτερικής κατανάλωσης, όπως επίσης και τις διαδικασίες μέσω των οποίων καταλήγουν να στρατολογούνται. Τα αποτελέσματα ερευνών που διεξήχθησαν από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών του Παρισίου και το Κέντρο για την Ανάλυση Δυσεπίλυτων Συγκρούσεων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης είναι δεόντως αποκαλυπτικά. Εν πρώτοις, είναι μάλλον αυτονόητο πως το προφίλ των «Ευρωπαίων» τζιχαντιστών είναι διαφορετικό από το αντίστοιχο αυτών της Μέσης Ανατολής. Οι δεύτεροι, έχοντας υποστεί εκτοπισμούς, ξεριζωμούς και βιώνοντας απύθμενη φτώχεια και εξαθλίωση, αποτελούν εύκολα θύματα μίας εξαντλητικής και συνεχούς κατήχησης μίσους. Στον αντίποδα, οι πρώτοι συνιστούν μία πιο πολύπλοκη υπόθεση.
Σύμφωνα λοιπόν με τις προαναφερθείσες έρευνες, οι πρώτοι σπανίως εκκολάπτονται στα τζαμιά της ευρωπαϊκής ηπείρου και στο πλαίσιο παρακολούθησης των παρεπόμενων λατρευτικών τελετών, παρά την κρατούσα άποψη. Πιο συγκεκριμένα, μονάχα ένα 5% των στρατολογηθέντων οφείλουν τη στρατολόγησή τους σε μισαλλόδοξους ιεροκήρυκες που διαμένουν στην Ευρώπη (εννοείται πως θα υπάρχουν και αυτοί). Το μεγαλύτερο ποσοστό (75%) των στρατολογήσεων προκύπτει μέσω ενός peer networking, το οποίο δρα εκ των πραγμάτων αόρατα και αφανώς, προσελκύοντας νεαρούς ανθρώπους ευεπίφορους σε μία πολεμοχαρή ρητορική. Το πλέον σοκαριστικό στοιχείο πάντως των ερευνών έγκειται στο ότι περίπου το 20% των Ευρωπαίων καταταχθέντων στον ISIS φέρεται να προέρχεται από χριστιανικές καταβολές.
Συμπερασματικά λοιπόν, η παιδιόθεν ισλαμική (που είναι ξέχωρη έννοια από τη μουσουλμανική) κατήχηση δεν είναι σε καμία περίπτωση προαπαιτούμενη ιδιότητα ενός στρατολογηθέντα τζιχαντιστή, καθώς μόνο το 20% εξ αυτών την είχαν λάβει μεθοδικά και στοχευμένα (ένα ποσοστό ίσο με των χριστιανικών καταβολών καταταγμένων, όπως αναφέραμε και ακριβώς πιο πάνω). Ποιοι είναι λοιπόν οι νέοι που γοητεύονται από την προοπτική ενός ιερού πολέμου; Το target group που ξεχωρίζει, με τεράστια διαφορά από το δεύτερο, είναι αυτό των νέων σε μετεφηβική ηλικία που βρίσκονται σε ένα μεταβατικό στάδιο (μόλις έχουν φύγει από την οικογενειακή εστία, έχουν αποφοιτήσει από το σχολείο ή το έχουν παρατήσει κτλ) και βολοδέρνουν μεταξύ αδράνειας, ανεργίας, έλλειψης επιλογών και ψυχολογικής θολούρας.
Σύμφωνα μάλιστα με τα πορίσματα επιτροπής ακαδημαϊκών και κοινωνιολόγων που μετείχαν στην έρευνα «οι νέοι αυτοί έλκονται από την υπόσχεση ηρωισμού, περιπέτειας και μεγαλείου, όντας σε κατάσταση αφασίας εξαιτίας ψευδεπίγραφων ονείρων και ατελείωτων επιλογών που δεν μοιάζουν να οδηγούν κάπου συγκεκριμένα». Ναι, σε ένα κόσμο γεμάτο υποσχέσεις σπουδαιότητας, λαμπρότητας και γαματοσύνης, η κενότητα της γκρίζας αφάνειας και της αβάσταχτης μετριότητας αρχίζει να λαμβάνει διαστάσεις ψυχοπαθολογικής επικινδυνότητας και ευρέος κοινωνικού φαινομένου. Η εύκολη λύση του τσουβαλιάσματος, της ψυχιατρικού τύπου ερμηνείας και της ανέξοδης ηθικολογίας δεν λειτουργεί, καθ’ όπως φαίνεται, στην κατεύθυνση της επίλυσης ενός κολοσσιαίου ζητήματος. Οι Ευρωπαίοι εκτελεστές του ISIS καταλήγουν να συμπεριφέρονται τερατωδώς και πρέπει όντως να εμποδιστούν. Και ο ασφαλέστερος τρόπος επίτευξης αυτής της παρεμπόδισης είναι η ελαχιστοποίηση των τερατογεννήσεων.
