Skip to main content
Menu Αναζήτηση
espa-banner

Το παράδοξο πολιτικό ζήτημα της Τουρκίας

Του Σωτήρη Μπαμπατζιμόπουλου [email protected]...

Ένα οικόπεδο με δέντρα στην πλατεία Ταξίμ που επρόκειτο να γίνει εμπορικό κέντρο, μια πορεία και η κατάχρηση αστυνομικής βίας έχουν πυροδοτήσει μέχρι και σήμερα μαζικές πορείες στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης. Κυριολεκτικά εκατοντάδες διαδηλωτές βρέθηκαν στο νοσοκομείο με αναπνευστικά προβλήματα και τραυματισμούς κι επισήμως δυο διαδηλωτές υπέκυψαν στα τραύματά τους. Τα τουρκικά ΜΜΕ δείχνουν σαπουνόπερες, ενώ στις ειδήσεις παρουσιάζονται συντομότατα ρεπορτάζ. Ο πρωθυπουργός Ερντογάν αν και παραδέχτηκε πως ίσως η αστυνομία το παράκανε, αναφέρεται στους διαδηλωτές ως μεμονωμένες ομάδες περιθωριακών προσπαθώντας να υποβαθμίσει τις διαμαρτυρίες, αλλά αν νομίζει κανείς πως η πραγματικότητα βρίσκεται στα λόγια του πρωθυπουργού ή στο μικρό πάρκο του Ταξίμ, αυταπατάται.

Το πρόβλημα είναι βαθύ και… ιδιαιτέρως παράδοξο. Καταρχάς να πούμε πως στην Τουρκία ο Κεμάλ Ατατούρκ (μτφρ. «Πατέρας των Τούρκων») λατρεύεται ωσάν προφήτης. Πέραν της διασφάλισης των συνόρων όντας ηγέτης του στρατού, ίδρυσε ουσιαστικά την Τουρκική δημοκρατία κι έφερε ριζικές και αδιανόητες τομές για τα δεδομένα της εποχής προωθώντας τα ίσα δικαιώματα των δυο φύλων (οι γυναίκες στην Τουρκία ψηφίζουν στις βουλευτικές εκλογές από το 1934, ενώ στην Ελλάδα από το 1956), ρίχνοντας το βάρος στην εκπαίδευση και την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και κυρίως διαχωρίζοντας το κράτος από την θρησκεία. Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, από την εποχή του Κεμάλ μέχρι τώρα απαγορεύεται δια νόμου η μαντίλα στα πανεπιστήμια και στις δημόσιες υπηρεσίες, ενώ ο μοναδικός γάμος που ισχύει στην Τουρκία είναι ο πολιτικός. Προφανώς επρόκειτο για τομές που η μεγάλη μάζα αδυνατούσε να χωνέψει, αλλά το βλέμμα του Κεμάλ ήταν στραμμένο στην Ευρώπη και θεωρούσε πως η πρόοδος θα ερχόταν μονάχα αν ο ισλαμικός φονταμενταλισμός έμπαινε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Αν και σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία του λαού λατρεύει ή τουλάχιστον εκτιμά τον εθνάρχη Κεμάλ, αυτό δεν σημαίνει πως είναι και όλοι Κεμαλιστές. Κεμαλιστές είναι αυτοί, αστοί κατά κύριο λόγο, που συνεχίζουν να πιστεύουν στο κοσμικό κράτος και τη μη ανάμιξη του Ισλάμ στην πολιτική εξουσία. Περίεργο αν σκεφτεί κανείς πως το 99% του τουρκικού πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι. Άλλο όμως πίστη κι άλλο θρησκευτική εξουσία. Κάτι ακόμα παράδοξο είναι πως κατά παράδοση ο τουρκικός στρατός θεωρείται στη συνείδηση του κόσμου ως προστάτης των κεμαλικών ιδεών (ναι, ο τουρκικός στρατός είναι κατά της θρησκευτικής εξουσίας) κι ενίοτε λαμβάνει καταχρηστικές πρωτοβουλίες έχοντας προβεί ήδη σε τέσσερα αμφιλεγόμενα πραξικοπήματα (1960, 1971, 1980, 1997) με την πρόφαση της διαφύλαξης της δημοκρατίας και της διατήρησης του κοσμικού κράτους. Κι όχι, ο στρατός δεν έχει καμία σχέση με την αστυνομία η οποία στηρίζει έτσι κι αλλιώς το εκάστοτε καθεστώς. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι στις διαδηλώσεις λέγεται πως εθεάθησαν στρατιώτες να μοιράζουν μάσκες σε διαδηλωτές, μια ένδειξη της πολιτικής κατάστασης στην Τουρκία.

Πάμε τώρα στον πρωθυπουργό Ερντογάν. Είναι ο δεύτερος πιο δημοφιλής ηγέτης της σύγχρονης Τουρκίας μετά τον Κεμάλ κερδίζοντας τρεις συνεχόμενες εκλογές με εκπληκτικά ποσοστά (34,28% το 2002 - 46,66% το 2007 και 49,83% το 2011!). Έριξε την ανεργία στο 8,4%, έριξε το πληθωρισμό στο 7% (τον παρέλαβε στο… 30%), ξεχρέωσε την Τουρκία από τις οφειλές προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ανέβασε τους μισθούς, έριξε λεφτά στα πανεπιστήμια κι έφερε την ανάπτυξη μέσω ιδιωτικοποιήσεων, διευκόλυνσης επενδύσεων και ανοιγμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (και τη Γερμανία), η οποία βλέπει την αναπτυσσόμενη αγορά των 80 εκατομ. κατοίκων και τρίβει τα χέρια της.

Υπάρχει, όμως, ένα ζήτημα… Δεν είναι κεμαλιστής. Αντιθέτως ηγείται του συντηρητικού ΑΚΡ και γλυκοκοιτάζει το Ισλάμ. Προσπάθησε να επιτρέψει τη μαντίλα στα πανεπιστήμια (προς το παρόν ανεπιτυχώς), απαγόρεψε προσφάτως την πώληση αλκοόλ μετά τις 10 το βράδυ, καταπολεμά αμβλώσεις, προωθεί συντηρητική σεξουαλική συμπεριφορά, χρηματοδοτεί ανεγέρσεις τζαμιών, αλλά κυρίως… ροκανίζει το μύθο του Κεμάλ (δεν ξεχνάει να τονίσει πως ο Κεμάλ ήταν αλκοολικός. Όντως ο Κεμάλ πέθανε από κίρρωση του ήπατος) και προβάλλεται ως εκδημοκρατιστής βάζοντάς τα με το στρατό. Με την κατηγορία νέου πραξικοπήματος κι εθνικής προδοσίας και αποδεικτικά στοιχεία που οι επικριτές του δεν αποδέχονται, εκκρεμούν δίκες απέναντι σε ηγετικά στρατιωτικά στελέχη. Ο στρατός, όμως, στη θεωρία τουλάχιστον αποτελεί μ’ έναν περίεργο τρόπο και το αντίβαρο κατά του Ισλάμ.

Αυτοί, λοιπόν, που διαδηλώνουν στην Τουρκία, ουσιαστικά εκφράζουν το φόβο της επερχόμενης συντήρησης και της πολιτικής στροφής προς το Ισλάμ, η οποία θεωρούν πως προδίδει τα κεμαλικά ιδεώδη ενός κοσμικού κράτους.

Κι έτσι είμαστε κι εμείς θεατές μιας απόλυτα παράδοξης κατάστασης με τον πρωθυπουργό Ερντογάν να απλώνει ταυτόχρονα τα χέρια προς τη δύση και προς την ανατολή, ενώ η ΕΕ από τη μια χειροκροτεί την πολιτική ελεύθερης αγοράς μιλώντας για τουρκικό οικονομικό θαύμα και αόριστη ένταξη της Τουρκίας στην ευρωζώνη και από την άλλη κοιτά με σκεπτικισμό τη συντηρητική πολιτική του Τούρκου πρωθυπουργού σε σχέση με το Ισλάμ. Οι επόμενες βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία είναι προγραμματισμένες για το 2015 και ήδη από τώρα το εκλογικό αποτέλεσμα αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ