Skip to main content
Menu Αναζήτηση
espa-banner

Το μακελειό της Black Friday σε 3 άξονες

Η «αμερικανιά», η black week και ο άνθρωπος καταναλωτής

Η καταδίκη της «Αμερικανιάς»

Ειλικρινά, δεν μπορώ να δεχτώ το παραπάνω επιχείρημα ως σοβαρό όχι φυσικά επειδή η Black Friday δεν είναι «αμερικανιά», αλλά επειδή το ζήτημα έχει πολλές και πολύ πιο ενδιαφέρουσες συνιστώσες προς εξερεύνηση. Για να το θέσω αλλιώς, η τζαζ κι η ροκ είναι «αμερικανιές», οι αγώνες κατά των φυλετικών διακρίσεων έχουν αμερικάνικες ρίζες (εννοείται ότι προφανώς ευδοκιμούσαν στις ΗΠΑ οι φυλετικές διακρίσεις, εξ ου προέκυψαν και οι αγώνες), το γκανγκστερικό φιλμ και οι σκρούμπολ κωμωδίες είναι προϊόντα αμιγώς αμερικάνικα. Εν ολίγοις, η συλλήβδην καταδίκη οποιουδήποτε φαινομένου μέσα από το  πρίσμα της «αμερικανιάς» μου φαίνεται ανεπαρκής. Αυτό δεν αναιρεί, φυσικά, το γεγονός ότι η οικειοποίηση ξενόφερτων καταστάσεων έχει λάβει διαστάσεις ολίγον φαιδρές. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι ορισμένα μαγαζιά γιόρτασαν το Thanksgiving ούτε ότι πλέον έχει μπει για τα καλά στο γιορτινό μας καλεντάρι το Halloween. Παρεμπιπτόντως, το Thanksgiving είναι μία από τις πλέον αποτρόπαιες γιορτές, καθώς είναι μάλλον ανατριχιαστικό το ότι μνημονεύονται οι Ευχαριστίες των αποίκων προς τον Δημιουργό για την αφθονία που συνάντησαν στο Νέο Κόσμο, την οποία και καρπώθηκαν αβυσσαλέα, κατακρεουργώντας τον αυτόχθονα πληθυσμό.

Η ελληνική βερσιόν της  Black Friday και η μη ταύτιση με την Αγορά της πόλης

Αρχικά, να αναφέρουμε ότι σε πλείστες περιπτώσεις δεν ήταν ακριβώς Black Friday, αλλά Black Week. Πάρα πολλές αλυσίδες προέβαλαν στο διαδίκτυο τις προσφορές τους πριν από τη συγκεκριμένη ημέρα, με αποτέλεσμα πολλά είδη και αγαθά που είχαν τεθεί σε προσφορά να εξαντληθούν πριν καλά καλά φτάσουμε στην Παρασκευή! Από εκεί και πέρα, καλό θα ήταν να θυμόμαστε ανά πάσα στιγμή ότι η συγκεκριμένη ημέρα πιο πολύ λειτούργησε ως boost για τα μεγάλα κεφάλια του παιχνιδιού, παρά για τον οποιοδήποτε απλό βιοπαλαιστή έμπορο που αγκομαχά και λυγίζει υπό το βάρος των φορολογικών πιέσεων και του γενικότερου πλαισίου της κρίσης. Από εκεί και έπειτα, οι εικόνες που αντικρίσαμε από το πρωί της Παρασκευής παραπέμπουν, έστω και μετριοπαθώς, στις αντίστοιχες που βλέπουμε στις οθόνες μας εδώ και πολλά χρόνια να εκτυλίσσονται στις ΗΠΑ, προφανώς με την ένταση και τις ακρότητες να απαντώνται σε μικρότερο βαθμό. Εδώ και πολύ καιρό αντιστέκομαι με συνέπεια στον εύκολο πειρασμό να απαξιώσω κάθε τέτοιου τύπου συλλογική (στην περίπτωσή μας, ολίγον αγελαία, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς) συμπεριφορά, με υβριστικές απλουστεύσεις. Εντούτοις, ομολογώ ότι ένας μικρός κόμπος κατακάθισε στον λαιμό μου από τις εικόνες των ατελείωτων ουρών και των σπρωξιμάτων για την αγορά ενός κραγιόν ή ενός τάμπλετ.

Η καταστατική – δομική μου διαφωνία

Άτυποι θεσμοί όπως η Black Friday εγκαθιδρύουν ακόμη πιο εμφατικά, μέσω της ευθείας και ακαταμάχητης επίδρασής τους στο θυμικό των μελών μιας κοινωνίας, την οριστική επικράτηση του ανθρώπου – καταναλωτή έναντι του ανθρώπου – πολίτη. Μία επικράτηση που καθίσταται ακόμη πιο επίφοβη αν την εντάξουμε στη συνολική πλατφόρμα του μετά-μοντέρνου δόγματος της μη εναλλακτικής (“The No Alternative” Doctrine). Η διάδραση των ανθρώπινων υποκειμένων φτάνει σε ένα σημείο να εκφράζεται μονάχα μέσα από δίπολα που κινούνται αποκλειστικά εντός της σφαίρας των οικονομικών σχέσεων, όπως δανειστής – οφειλέτης, πωλητής (παραγωγός) – αγοραστής (καταναλωτής), ενώ η έννοια της χειραφέτησης αποκτά επικίνδυνες διαστάσεις, ταυτιζόμενη με τη φαντασιακή επικράτηση σε ένα παιχνίδι διαπραγματεύσεων (“the bargain effect”). Με το πέρας αυτής της σικέ αναμέτρησης, ο σύγχρονος homo consumericus πείθει ασυναίσθητα τον εαυτό του ότι βγήκε νικητής και τροπαιούχος, χωρίς να αντιλαμβάνεται τον ετερόφωτο προκαθορισμό όλων των όρων του παιχνιδιού.

Φυσικά, το όλο ζήτημα δεν περιορίζεται σε όλα τα παραπάνω, αλλά αποτελεί συστατικό στοιχείο ενός πολύ ευρύτερου (σε μεγέθη δυσνόητα για όλους εμάς) πεδίου αναφοράς. Όπως αυτού που αλλοιώνει μεθοδικά και υπογείως τις ούτως ή άλλως θολές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ επιθυμίας και ανάγκης. Όπως αυτού που γεννά ένα πλήθος εμφυτευμένων -μέσα από ζυμώσεις κοινωνικής μηχανικής- τάσεων απόκτησης αγαθών και υπηρεσιών. Ας θέσουμε ένα παράδειγμα από τα όσα διαδραματίστηκαν αυτή την Παρασκευή. Αντιλαμβάνομαι και αποδέχομαι πλήρως το ότι σίγουρα θα υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που θα θεώρησαν τη Black Friday ιδανική αφορμή να αποκτήσουν  πχ ένα τάμπλετ, ένα τηλέφωνο ή έναν υπολογιστή σε τιμή ευκαιρίας, καθώς και το ότι για πολλούς εξ αυτών, τα παραπάνω αγαθά ίσως και να αποτελούν –μερικώς ή ολικώς- εργαλεία εργασίας. Όπως διάβαζα, όμως, αυτό που διαδραματίστηκε σε γνωστό εμπορικό κέντρο της Ανατολικής Θεσσαλονίκης ουδεμία σχέση είχε με την παραπάνω λογική -ως ένα βαθμό- διεργασία. Διότι η συντριπτική πλειονότητα των αλαλάζοντων καταναλωτών ήταν τρομερά νεαρής ηλικίας. Διότι το πρώτο προϊόν που εξαντλήθηκε ήταν μία περιβόητη παιχνιδομηχανή. Διότι αυτή η παιχνιδομηχανή ΔΕΝ (επαναλαμβάνω, ΔΕΝ) συγκαταλεγόταν καν στις -όντως- μεγάλες προσφορές του καταστήματος...

Υγ: τέλος πάντων, τροφή για σκέψη όλα τα παραπάνω και στην καλύτερη περίπτωση, τροφή για διάβασμα και μελέτη.

Υγ2: ελπίζω να μην καταλήξουμε να γιορτάζουμε και με πυροτεχνήματα την 4η Ιουλίου.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ