Skip to main content
Menu Αναζήτηση
espa-banner

Πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις: Ανάγκη συστηματικού και πλήρους εμβολιασμού των ευπαθών ομάδων

Συνολικά κάθε χρόνο 1,6 εκατ. άνθρωποι στον κόσμο πεθαίνουν από ασθένειες που προκαλούνται από τον πνευμονιόκοκκο

Γράφει η Θεανώ Γεωργακοπούλου, Υπεύθυνη Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.

Ο πνευμονιόκοκκος (Streptococcus pneumoniae) είναι Gram (+) βακτήριο που καλύπτεται από πολυσακχαριδική κάψα που αποτελεί τη βάση της παθογονικότητάς του για τον άνθρωπο. Με βάση την αντιγονική δομή των πολυσακχαριτών της κάψας έχουν απομονωθεί πάνω από 90 ορότυποι αλλά υπολογίζεται ότι το 62% των διεισδυτικών πνευμονιοκοκκικών λοιμώξεων οφείλεται στους 10 συχνότερους από αυτούς.

Το βακτήριο αποικίζει το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα και αποτελεί συχνό στοιχείο της φυσιολογικής χλωρίδας του ρινοφάρυγγα των παιδιών (20-60% των παιδιών σχολικής ηλικίας) και σε μικρότερο βαθμό των ενηλίκων (15%). Η μετάδοση γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων και με αυτοενοφθάλμιση από το αναπνευστικό.

Ο πνευμονιόκοκκος προκαλεί διεισδυτικές λοιμώξεις (ΔΠΝ), όπως σηψαιμία, μηνιγγίτιδα, βακτηριαιμία, πνευμονία με βακτηριαιμία ή/και εμπύημα και μη διεισδυτικές λοιμώξεις όπως οξεία μέση ωτίτιδα, πνευμονία, παραρρινοκολπίτιδα κ.α. Οι μη διεισδυτικές λοιμώξεις είναι βέβαια πιο ήπιες αλλά είναι πολύ πιο διαδεδομένες και αποτελούν αιτία εκτεταμένης χρήσης αντιβιοτικών στην κοινότητα. Συνολικά κάθε χρόνο 1,6 εκατ. άνθρωποι στον κόσμο πεθαίνουν από ασθένειες που προκαλούνται από τον πνευμονιόκοκκο, από τους οποίους περίπου 700.000-1.000.000 είναι παιδιά κάτω των 5 ετών. Επιδημιολογικά στοιχεία από την Ευρώπη δείχνουν ότι η επίπτωση της νόσου είναι μεγαλύτερη στα παιδιά >5 ετών και κυρίως στα βρέφη και νήπια ως 2 ετών και κατά δεύτερο λόγο στους ενήλικες >65 ετών . Στα παιδιά ως 2 ετών η βακτηριαιμία χωρίς σαφή εστία λοίμωξης αποτελεί τη συχνότερη εκδήλωση διεισδυτικής νόσου (70%), ενώ η βακτηριαιμική πνευμονία αναλογεί σε ένα ποσοστό 12-16% .

H πνευμονία στους ενήλικες

Στους ενήλικες πιο συχνή κλινική εκδήλωση πνευμονιοκοκκικής λοίμωξης είναι η πνευμονία. Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ο πνευμονιόκοκκος είναι υπεύθυνος για το 30%-50% των περιστατικών πνευμονίας της κοινότητας στους ενήλικες που χρειάστηκαν νοσηλεία. Η θνητότητα κυμαίνεται μεταξύ 5%-7% αλλά είναι πολύ υψηλότερη στα ηλικιωμένα άτομα. Ανάμεσα στις άλλες επιπλοκές της πνευμονιοκοκκικής πνευμονίας περιλαμβάνεται το εμπύημα, η περικαρδίτιδα και η ενδοβρογχική απόφραξη, με συνοδό ατελεκτασία και σχηματισμό πνευμονικού απόστηματος. Ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί επίσης το κύριο αίτιο βακτηριακής μηνιγγίτιδας για τα παιδιά <5 ετών και για τους ενήλικες στους οποίους υπολείπεται μόνο σε περιπτώσεις επιδημικής έξαρσης του μηνιγγιτιδόκοκκου.

Καθένας μπορεί να νοσήσει από πνευμονιοκοκκική νόσο, αλλά ορισμένες ομάδες ανθρώπων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι ομάδες αυξημένου κινδύνου παιδιών, εφήβων και ενηλίκων για σοβαρές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις όπως αυτές καθορίζονται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) αναφέρονται στον Πίνακα 1.

Πίνακας 1: Ομάδες αυξημένου κινδύνου παιδιών, εφήβων και ενηλίκων για σοβαρές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις

Παιδιά, έφηβοι και ενήλικες (>5 ετών έως ≤64 ετών) που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:

- Άτομα με ανατομική ή λειτουργική ασπληνία, όπως δρεπανοκυτταρική αναιμία, υπερσπληνισμό, σπληνεκτομή

- Συγγενής ανοσοανεπάρκεια (κυρίως έλλειψη της IgG2)

- Ανοσοκαταστολή κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας

- Νεφρωσικό σύνδρομο ή χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

- Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα

- Καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή

- Χρόνια πνευμονοπάθεια, συμπεριλαμβανομένου του άσθματος και της κυστικής ίνωσης

- Συστηματικοί καπνιστές ανεξαρτήτως ηλικίας

- Διαφυγή εγκεφαλονωτιαίου υγρού από συγγενείς ή επίκτητες αιτίες

- Κοχλιακά εμφυτεύματα

- HIV λοίμωξη

Η ύπαρξη συννοσηροτήτων που συνήθως χαρακτηρίζει τους ενήλικες και ειδικά τους ηλικιωμένους, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να παρουσιάσουν ΔΠΝ και πνευμονία τα οποία συχνά μπορούν να αποβούν μοιραία. Χαρακτηριστικά μπορεί κανείς να αναφέρει ότι η ΔΠΝ είναι 5-17 φορές συχνότερη σε άτομα με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις (πχ. χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια), 2-6 φορές σε διαβητικούς 3-10 φορές σε ασθενείς με χρόνια καρδιαγγειακά νοσήματα και σχεδόν 4 φορές σε χρόνιους καπνιστές. 

Σε ασθενείς με βαρύτερα νοσήματα όπως αιματολογικοί καρκίνοι και HIV λοίμωξη η συχνότητα είναι εξαιρετικά μεγαλύτερη. Αντίστοιχα η συχνότητα εμφάνισης πνευμονίας και ΔΠΝ αυξάνει σημαντικά αν συνυπάρχουν περισσότερες της μιας συννοσηροτήτων. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι οι ιογενείς λοιμώξεις όπως η γρίπη μπορούν να επιβαρύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ιδίως των ευπαθών ομάδων και να επιπλακούν σε αρκετές περιπτώσεις με βακτηριακές λοιμώξεις με κύριο εκπρόσωπο την πνευμονιοκοκκική πνευμονία.

Ο ρόλος των εμβολίων στην πρόληψη της πνευμονιοκοκκικής νόσου

Η πνευμονιοκοκκική νόσος μπορεί να προληφθεί σε σημαντικό βαθμό με το συστηματικό εμβολιασμό του παιδικού και ενήλικου πληθυσμού. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

Στην Ελλάδα, όπως και διεθνώς, είναι διαθέσιμα 2 συζευγμένα πνευμονιοκοκκικά εμβόλια για τον εμβολιασμό των παιδιών, το PCV10 (10δύναμο συζευγμένο εμβόλιο) έναντι των ορότυπων 1,4,5,6B,7F,9V,14,18C,19F και 23F και το PCV13 (13δύναμο συζευγμένο εμβόλιο) έναντι των ορότυπων του PCV10 και 3 πρόσθετων (3,6A,19A). Για τον εμβολιασμό των ενηλίκων είναι διαθέσιμα το συζευγμένο PCV13 και το παλαιότερο πολυσακχαριδικό PPSV23 (23δύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο που περιλαμβάνει τους ορότυπους 1,2,3,4,5,6B,7F,8,9N,9V,10A,11A,12F,14,15B,17F,18C,19A,19F,20,22F,23F και 33F).

 Η χώρα μας έχει σε εφαρμογή ένα από τα πληρέστερα ΕΠΕ διεθνώς. Σε αντίθεση όμως με τον εμβολιασμό των παιδιών αυτός των ενηλίκων υπολείπεται σημαντικά. Ανάμεσα στους λόγους περιλαμβάνονται η χαμηλή εμβολιαστική κουλτούρα των ενηλίκων, η πλημμελής ενημέρωση τόσο του κοινού όσο και των επαγγελματιών υγείας για το σημαντικό φορτίο της νόσου αλλά και μια γενικότερη ανησυχία έναντι των εμβολίων που καλλιεργείται συστηματικά από αντιεμβολιαστικά κινήματα.

Είναι αναγκαίο, με την ενεργητική παρέμβαση του ιατρικού κόσμου το κοινό να πειστεί για τις σημαντικές ωφέλειες των εμβολίων. Τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και έχουν αποδεκτό προφίλ ασφάλειας. Οι αναγκαίοι εμβολιασμοί των ενηλίκων είναι λίγοι σε αριθμό αλλά τεράστιοι σε σημασία. Ανάμεσα τους ο συστηματικός και πλήρης εμβολιασμός έναντι του πνευμονιόκοκκου έχει εξέχουσα θέση τόσο για τους ηλικιωμένους με το «γερασμένο» ανοσοποιητικό σύστημα αλλά και τα άτομα των ομάδων αυξημένου κινδύνου.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Άναψε φωτιές ο Παππάς: Σκληρή κόντρα μετά τις δηλώσεις για συνεννόηση (VIDEO)
Είπε ότι υπήρχε προετοιμασία με τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης για την κατάθεση πρότασης δυσπιστίας - Αντιπαράθεση μέχρι τα ξημερώματα στη Βουλή
Άναψε φωτιές ο Παππάς: Σκληρή κόντρα μετά τις δηλώσεις για συνεννόηση (VIDEO)
Ξεσπά ο Αντώνης Κανάκης για Τέμπη: «Σε πιάνει μπόχα, αηδία» - Τα ερωτήματα που θέτει
«Ένα ακόμα δυστύχημα είναι ότι δυστυχώς επάνω σε αυτή την υπόθεση έχουν ξεκινήσει να παίζονται χίλια δυο παιχνίδια» είπε ο Αντώνης Κανάκης
Ξεσπά ο Αντώνης Κανάκης για Τέμπη: «Σε πιάνει μπόχα, αηδία» - Τα ερωτήματα που θέτει