Skip to main content
Menu Αναζήτηση
espa-banner

Τα αίτια της υπογονιμότητας και οι νέοι ορίζοντες

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι υποψήφιοι γονείς για ανδρική και γυναικεία υπογονιμότητα

Γράφει ο Μιχάλης Πιβερόπουλος, Μαιευτήρας, Χειρουργός – Γυναικολόγος*

Ως υπογονιμότητα, ορίζουμε την αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και κυοφορία σε εύλογο χρονικό διάστημα (π.χ. ενός χρόνου) από την στιγμή που δεν υπάρχουν προφυλάξεις για την σύλληψη. Όπως είναι κατανοητό, στην κατάσταση αυτή, μπορεί να ευθύνονται και οι δύο υποψήφιοι γονείς, ή ο ένας εκ των δύο. Ως εκ τούτου, προς έρευνα των αιτίων και θεραπείας τους, αντιμετωπίζουμε: α) την ανδρική, β) την γυναικεία και γ) την υπογονιμότητα και των δύο.

Αίτια ανδρικής υπογονιμότητας

Αυτά, μπορούμε για τον άνδρα, να τα αποδώσουμε σε: Γενετικούς λόγους, σε διαταραγμένη λειτουργία του υποθαλάμου της υπόφυσης, των όρχεων, σε απόφραξη της εκφορητικής οδού του σπέρματος και σε προβλήματα από τον προστάτη.

Διαγνωστικά, υπάρχει εξειδικευμένο πρωτόκολλο εξετάσεων ορμονικών – βιοχημικών, που μας καθοδηγούν στην εστίαση του αιτίου. Ο ίδιος ο όρχις, εξεταζόμενος, μπορεί να υποβληθεί σε ανοιχτή βιοψία (testicular sperm Extraction – TESE) ή δια λεπτής βελόνης (FNA), υπό τοπική νάρκωση σ’ αυτήν την περίπτωση. Η δυνατότητα αυτή, έχει ιδιαίτερη εφαρμογή στο πλαίσιο εξωσωματικής γονιμοποίησης όπου στο σπερματικό υγρό, δεν ανευρίσκονται σπερματοζωάρια (αζωοσπερμία). Για την λειτουργικότητα των όρχεων διενεργούνται βιοχημικές εξετάσεις όπως π.χ. η μέτρηση της Ανασταλτίνης Β, της Αντι-Μυλλεριου ορμόνης (ΑΜΗ),προσδιορισμός τυχόν κατακερματισμένου DNA των σπερματοζωαρίων κ.λπ.

Η ανδρική υπογονομότητα μπορεί να οφείλεται σε γενετικά αίτια, όπως χρωματοσωματικές ανωμαλίες, ή ορισμένων γονιδίων, ή προβλήματα στο ίδιο το Υ χρωμόσωμα (μικροελλείψεις) στο μακρό στέλεχός του.

Βέβαια, συχνά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εξωγενείς παράγοντες όπως βλαπτικές ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, βαρέα μέταλλα, τοξίνες, παρασιτοκτόνα, φυτοφάρμακα, κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα, ναρκωτικά, άγχος, σωστή διατροφή, υπερβολική άσκηση και θερμότητα. Η φύση έθεσε εκτός του κύτους της κοιλιάς τους όρχεις, στο όσχεο, ώστε να διατηρούν θερμοκρασία χαμηλότερη κατά μερικούς βαθμούς από τον σωματικό πυρήνα. Επαγγελματίες που αναγκάζονται να κάθονται συνεχώς σε θερμό κάθισμα (π.χ. οδηγοί ταξί) παρουσιάζουν συχνά προβλήματα σπερματογένεσης.

Η κιρσοκήλη τέλος, πάθηση κατά την οποία διευρύνονται κιρσοειδώς οι φλέβες που απάγουν το αίμα από τον όρχι, έχει συχνά κακή επίδραση στην σπερματογένεση.

Αίτια γυναικείας υπογονιμότητας

Τα αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας θα μπορούσαμε διαγραμματικά να τα κατηγοριοποιήσουμε ως εξής: 

1) Γενετικά αίτια, χρωματοσωματικά (π.χ. σύνδρομο τέρνερ) ή γονιδιακά

2) Ανωμαλίες του άξονα Υποθάλαμος – υπόφυση – ωοθήκες

3) Τοπικές παθήσεις του ίδιου του γενετικού συστήματος.

Διαταραχές που απορρυθμίζουν τον ευαίσθητο άξονα υποθάλαμος – υπόφυση – ωοθήκες, οδηγούν σε διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας. Ένα στα τέσσερα υπογόνιμα ζευγάρια αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα.

Επεξηγηματικά, θα ήταν χρήσιμο να περιγράψουμε τον υποθάλαμο, μια μικρή κεντρική περιοχή του εγκεφάλου, πάνω από την υπόφυση, ως το κεντρικό «κομπιούτερ των αυτοματισμών του οργανισμού».

Η λειτουργία του, επηρεάζεται ευθέως από παθήσεις της περιοχής αυτής, αλλά και από «μηνύματα» από άλλα σημεία του οργανισμού. Π.χ. μια γυναίκα με νευρική ανορεξία, στέλνει μηνύματα «κινδύνου» στον υποθάλαμό της, ο οποίος με την σειρά του αναστέλλει ό,τι είναι «άχρηστο» για την επιβίωσή της, όπως την εμμηνορρυσία.

Στην κατοχή, οι γυναίκες λόγω των καιρικών συνθηκών διαβίωσης, παρουσίαζαν αμηνόρροια για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αλλά και το άλλο άκρο, οι παχύσαρκες στέλνουν «άσχημα» μηνύματα στον υποθάλαμό τους, όπως και οι αγχώδεις, οι καπνίστριες, οι ναρκομανείς κ.λπ.

Η υπόφυση, κεντρικός αδένας, στην βάση του εγκεφάλου επιβλέπει συν τοις άλλοις και τις ωοθήκες. Προβλήματα στην υπόφυση ή πιεστικά από παρακείμενους ιστούς επηρεάζουν αρνητικά την λειτουργία του.

Οι ίδιες οι ωοθήκες, δεν λειτουργούν και δεν ωριμάζουν σε γενετικά σύνδρομα (π.χ. συνδρ. Ουλριχ – Τέρνερ, που στο κορίτσι λείπει το ένα ή και τα δύο χρωματοσώματα Χ.

Αντίθετα στο σύνδρομο Mayer-lokitansky-Kuster-Houser, υπάρχουν μεν ωοθήκες, όμως απουσιάζει η μήτρα και τμήμα του κόλπου ή όλος ο κόλπος.

Στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών τα συμπτώματα είναι ποικίλα και διαφέρουν στην έντασή τους στις πάσχουσες. Συνήθως παρουσιάζονται σημεία υπερανδρογυναμίας (π.χ. ακμή, λιπαρότητα δέρματος και κεφαλής, αλωπεκία, διαταραχές κύκλου, υπερτρίχωση και υπογονιμότητα.

Μία στις 15 Ελληνίδες παρουσιάζουν το σύνδρομο αυτό, και μία στις 3 έχει κάποιο ορμονικό σύμπτωμα που παραπέμπει στο σύνδρομο αυτό.

Οι γυναίκες με το σύνδρομο αυτό έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν παχυσαρκία, υπέρταση, διαταραχές της ινσουλίνης, καρδιαγγειακά προβλήματα κ.λπ.

Για την ολοκλήρωση των αιτίων της γυναικείας υπογονιμότητας, θα πρέπει να απαριθμήσουμε τις παθήσεις και του υπόλοιπου γεννητικού συστήματος που επηρεάζουν την γονιμότητα.

Οι σάλπιγγες είναι σημαντικό να είναι υγιείς ώστε απρόσκοπτα να μετακινούνται τα σπερματοζωάρια προς τις ωοθήκες και το γονιμοποιημένο ωάριο προς το εσωτερικό της μήτρας για εμφύτευση. Άρα, φλεγμονές που οδηγούν σε απόφραξη των σαλπίγγων, υδροσάλπιγγες, πυοσάλπιγγες ή εστίες ενδομητρίωσης οδηγούν σε στειρότητα.

Στην μήτρα τέλος, η ύπαρξη όγκων (π.χ. ινομυώματα) ή κακής ποιότητας ενδομήτριο ή φλεγμονή, από πολλαπλές και απρόσεκτες εκτρώσεις έχουν αρνητική επίδραση, όπως και οι φλεγμονές από μικροβιακές μολύνσεις (π.χ. χλαμύδια, ναϊσερια, μυκόπλασμα) από πολλούς συνήθως συντρόφους.

Ο παράγοντας ηλικία και οι επιτυχίες της επιστήμης 

Κλείνοντας την μικρή αυτή ανασκόπηση των αιτίων της υπογονιμότητας ενός ζεύγους, θα πρέπει να μείνουμε στο τελευταίο που δεν είναι μεν παθολογικό, δεν είναι νόσος, αλλά όμως έχει μεγάλη σημασία. Αυτό είναι η ηλικία. Η σημερινή γυναίκα προσπαθώντας να σπουδάσει, να κάνει ενδεχόμενα μεταπτυχιακό, να βρει άρα αξιόλογη δουλειά, αναβάλλει τον γάμο και την τεκνοποίηση, ανάλογα, μέχρι τα 35-40 χρόνια.

Αλλά τότε, συνήθως η λειτουργικότητα του γεννητικού συστήματος έχει αρχίσει να μετράει τον χρόνο προς την εμμηνόπαυση. Το κοριτσάκι γεννιέται με μερικές εκατοντάδες χιλιάδες άωρα ωοθυλάκια στις ωοθήκες του. Ελάχιστα καλής ποιότητας όμως έχουν μείνει στις μεγάλες ηλικίες. Έτσι και δεν είναι εύκολη πάντα η σύλληψη και μεγαλύτερος κίνδυνος υπάρχει εμφάνισης γενετικών συνδρόμων (π.χ. συνδρ. Down) στα κυήματα μεγάλων στην ηλικία γυναικών. Αυτός είναι ο λόγος που οι μαιευτήρες συνιστούν αμνιοκέντηση σ’ αυτές τις περιπτώσεις!

Θεραπευτικά, μέχρι πριν από 50 περίπου χρόνια ήταν δύσκολη η αποτελεσματική βοήθεια των υπογόνιμων ζευγαριών.

Η εκτεταμένη έρευνα, και η ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της στην καθημερινή πατρική πράξη προκάλεσε την δημιουργία νέων υποειδικοτήτων (όπως η λαπαροσκοπία, η  υστεροσκόπιση, η εξωσωματική γονιμοποίηση, η χρήση ιατρικών Λέιζερ κ.λπ.

Σημαντική η συμβολή κλάδων όπως η ανοσολογία και η αιματολογία στην κατανόηση των μηχανισμών της γονιμοποίησης, εμφύτευσης και εξέλιξης του κυήματος.

Τέλος, η Βιολογία με τις θεαματικές της επιτυχίες έχει ανοίξει τεράστιους νέους ορίζοντες.

Προ ελάχιστου χρόνου μάθαμε ότι μέσω βλαστοκυττάρων που ελήφθησαν από άτομα, δημιουργήθηκαν σπερματοζωάρια! Άρα στο μέλλον ακόμα και σε περίπτωση καταστροφής των όρχεων (π.χ. από καρκίνο) θα είναι δυνατή η τεκνοποιία! Το ερώτημα είναι τώρα με τον γάμο ατόμων του ίδιου φύλλου, θα μπορούσε να δούμε λήψη σπερματοζωαρίων από βλαστοκύτταρα γυναίκας; Ίδωμεν!

* Ο Μιχάλης Πιβερόπουλος είναι Μαιευτήρας, Χειρουργός – Γυναικολόγος

Μετεκπαιδευμένος στο Βέλγιο

Πρ. Πανεπιστημιακός στην Βιολογία της Ιατρικής του Α.Π.Θ. και την ΑΜΓΚ του ΑΠΘ. Σαν Βιολόγος, ασχολήθηκε με τα βλαστοκύτταρα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τρένο για Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε γεμάτο επιβάτες - Φωτιά κοντά στις γραμμές
Η αμαξοστοιχία IC54 (Αθήνα – Θεσσαλονίκη) παραμένει σταθμευμένη στον Σ.Σ Λειβαδιάς, λόγω πυρκαγιάς πλησίον των γραμμών
Τρένο για Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε γεμάτο επιβάτες - Φωτιά κοντά στις γραμμές